Hacizden dolayı istihkak davası ve istihkak iddiası, malın malikinin mal üzerindeki mülkiyet hakkına dayanarak malı fiil olarak haklı bir nedene dayanmadan elinde bulunduran kişiye karşı açtığı iade davasıdır. Borçlunun malları haczedilirken aslında üçüncü kişiye ait olan bir mal da haczedilmiş olabilir. Bu mallar istihkak iddia edilen mallardır ve istihkak iddia edilen malların hacizden kurtarılması için başvurulan yol da istihkak davasıdır. Hacizde istihkak davası İcra İflas Kanunu’nda düzenlenmiştir. Hacizde istihkak davasına örnek olarak borçlunun dükkanına haciz için gidildiğinde oradaki antika saatin haczedilmesi halinde saat üçüncü bir kişiye aitse üçüncü kişi mülkiyet hakkına dayanarak istihkak davası açabilir. Haciz işlemi sırasında borçlu veya üçüncü kişi tarafından istihkak iddiasında bulunulması halinde malın kimin elinde olduğuna bakılarak farklı durum ve farklı hukuki sonuçlar ortaya çıkmaktadır.
Malın Borçlunun Elinde Veya Borçlu ile Birlikte Üçüncü Kişinin Elinde Olması Hali
İlk durum haczedilen malın borçlunun elinde veya borçlu ile birlikte üçüncü kişinin elinde olması halidir. Bu noktada İcra İflas Kanunu 97/a maddesi bir karine öngörmüş durumdadır. İlgili maddeye göre “Borçlu ile üçüncü şahısların taşınır malı birlikte ellerinde bulundurmaları halinde dahi mal borçlu elinde addolunur.” Tekrardan belirtmek gerekir ki borçlu mal kendi elinde olmasına rağmen söz konusu mal üzerinde başkasının mülkiyet veya rehin hakkı bulunduğunu iddia edebilir. İkinci olarak da borçlu ve üçüncü kişi malı birlikte olarak elinde bulunduruyordur ve üçüncü kişi lehine istihkak iddiasında bulunulabilir. Ancak son bahsedilen durumda kanundaki karineden dolayı istihkak iddiasında bulunulan mal borçluya ait kabul edilecektir.
Hacze gidildi ve mal haczedilirken söz konusu mal üzerinde istihkak iddiasında bulunulursa icra dairesi istihkak iddiasını alacaklıya bildirir. Alacaklı istihkak iddiasını öğrenmesinden itibaren 3 gün içerisinde istihkak iddiasına itiraz edebilir. 3 günlük süre içerisinde alacaklı istihkak iddiasına itiraz etmez ise haciz düşer. Eğer alacaklı 3 günlük süre içerisinde istihkak iddiasına itiraz ederse bu durumda icra dairesi dosyayı icra mahkemesine göndermek zorundadır. Bu noktada belirtelim ki 3 günlük süre hak düşürücü süre olup söz konusu sürenin kaçırılması halinde alacaklı hakkını kaybeder. Alacaklının 3 günlük süre içerisinde itiraz etmesinin akabinde dosya icra mahkemesine gönderilir bu noktada icra mahkemesi sadece icranın devamına veya durdurulmasına karar verir. İcra mahkemesi eğer icranın durdurulmasına karar verecek ise borçludan teminat alır. Burada icra mahkemesi istihkak iddiasına ilişkin inceleme yapmaz sadece takibin devamına veya durmasına karar verir.
Takibin devamına veya durmasına ilişkin icra mahkemesi kararının taraflara tebliğ/tefhim edilmesinden sonra üçüncü kişi 7 gün içerisinde icra mahkemesinde mülkiyet veya rehin hakkı iddiasına dayanarak istihkak davası açabilir. Söz konusu 7 günlük sürenin kaçırılması halinde üçüncü kişinin yapacağı herhangi bir şey yoktur. Tekrardan belirtmek gerekir ki kararın tebliğ/tefhim tarihinden itibaren 7 günlük süre içerisinde dava açacak olan kişi mülkiyet veya rehin hakkı iddiasında bulunan üçüncü kişidir. Üçüncü kişi süreyi kaçırır veya dava açmaz ise istihkak iddiasından vazgeçmiş sayılır ve haciz işlemlerine devam olunarak hacizli malın satışı yapılabilir. Ancak üçüncü kişi dava açarsa davanın sonuna kadar malın satışı yapılamaz. Davanın sonucuna göre üçüncü kişi haklı çıkarsa hacizli mal üzerindeki haciz kalkar, üçüncü kişi haksız çıkar ise haciz işlemlerine devam edilir.
