İHTİYATİ HACİZ NEDİR ?
İHTİYATİ HACİZ NEDİR ?
İHTİYATİ HACİZ
İhtiyati haciz, para ve parayla ölçülebilen teminat alacaklarına özgü takiplerde alacaklının korunması ve takibin semeresiz kalmaması için getirilmiş geçici bir hukukî korumadır. İcra ve İflas Kanunu’nun 257-268. maddelerinde düzenleme alanı bulan bu hukuki yol ile borçlunun icra takibini başarısız kılmaya yönelik davranışlarının önüne geçilmesi amaçlanır.
İhtiyati Haczin Şartları Nelerdir?
- Borç, Para Borcu Niteliğinde Olmalıdır
İhtiyati haciz talebinde bulunmanın birinci koşulu 2004 Sayılı İcra İflas Kanunu’nun 257.maddesi gereği ihtiyati haciz talebinde bulunacak kişinin bir para borcu için alacaklı olan kişi olmasıdır. Uygulamada en çok çek, senet gibi kambiyo senetleri ile temin edilmiş alacaklar için ihtiyati haciz talebinde bulunulduğunu görmekteyiz. Alacağı gösterir nitelikte bu gibi evrakları bulunana alacaklı Mahkemeden ihtiyati haciz kararı isteyerek icra takibinin kesinleşmesini beklemeksizin haciz işlemleri gerçekleştirebilecektir.
- Borcun Vadesi Gelmiş Olmalıdır
Alacaklının para borcunun vade tarihi gelmiş olmalıdır. Örneğin yukarıda bahsettiğimiz senet alacaklısı senedin vade tarihi gelmeksizin ihtiyati haciz işlemlerini gerçekleştiremeyecektir. Bu koşulun kanunla getirilen bir istisnası da bulunmaktadır. İcra İflas Kanunu 257. Maddesi gereği: “Vadesi gelmemiş borçtan dolayı yalnız aşağıdaki hallerde ihtiyati haciz istenebilir: 1 – Borçlunun muayyen yerleşim yeri yoksa; 2 – Borçlu taahhütlerinden kurtulmak maksadiyle mallarını gizlemeğe, kaçırmağa veya kendisi kaçmağa hazırlanır yahut kaçar ya da bu maksatla alacaklının haklarını ihlâl eden hileli işlemlerde bulunursa” borç muaccel hale gelmiş kabul edilecektir. Fakat bunun uygulaması yok denecek kadar azdır. Ancak taraflar arasında bir muacceliyet sözleşmesinin bulunması halinde muacceliyet kaydına istinaden sıralı çek veya senetlerden ilkinin ödenmemesi durumunda diğerleri de muaccel hale gelir ve bu durumda alacağın tamamı için ihtiyati haciz talebinde bulunulabilir.
- Alacağın Rehinle Temin Edilmemiş Olmalıdır
Rehin hakkı, bu hakka sahip olan kişinin alacağını tahsil edememesi halinde bir taşınırı veya başkaca bir hakkı paraya çevirmek sureti ile bundan elde edilen bedelden alacaklının alacağını tahsil etmesine imkan sağlayan hak türüdür. Şayet alacaklı, borcunu rehin hakkı ile teminat altına almış ise bu durumda ihtiyati haciz bakımından hukuki bir yarar bulunmayacaktır. Dolayısıyla rehin alacaklısı ihtiyati haciz talep edemeyecektir. Burada rehin hakkı bulunsa bile kefiller bakımından rehin hakkı söz konusu olmayacağından kefiller açısından ihtiyati haciz talebinde bulunmak mümkündür.
- Mahkemece Uygun Görülen Oranda Teminat Yatırılmalıdır
Para borcu alacaklısı ihtiyati haciz talebinde bulunduktan sonra Mahkeme talebi değerlendirecek ve inceleme yapacaktır. Akabinde ihtiyati haciz talebinin haksız olması ve bu nedenle borçlunun zarara uğraması ihtimaline binaen alacaklının, alacak bedeline göre belirlenecek bir teminatı yatırması gerekecektir. Teminat yatırılmaması halinde ihtiyati haciz kararı verilemez. Ancak bir ilam söz konusu olur ise teminat aranmayacaktır.
İhtiyati Haciz Ne Zaman Talep Edilebilir?
İhtiyati haciz aşağıdaki aşamalarda mahkemeden talep edilebilir;
-Dava açılmadan önce,
-Borç hakkında icra takibi başlatılmadan önce,
-Dava açıldıktan sonra,
-İcra takibi başlatıldıktan sonra,
İhtiyati haciz henüz dava açılmadan veya icra takibi başlatılmadan önce mahkemeden talep edilmişse, ihtiyati hacze mahkemece karar verildikten sonra mutlaka süresinde dava açılması veya icra takibi başlatılması gerekir. Aksi takdirde verilen ihtiyati haciz kararı hükümsüz kalır.
İhtiyati Haciz ve İhtiyati Tedbir Arasındaki Farklar Nelerdir?
- İhtiyati haciz sadece para alacakları için söz konusu iken ihtiyati tedbir para dışındaki mal, hak ve diğer talepleri de kapsar.
- İhtiyati tedbirin tamamlanması sadece dava yolu ile mümkünken, ihtiyati haczin tamamlanması için dava veya takip açılabilir.
- İhtiyati haciz, para alacağı için güvence sağlarken ihtiyati tedbir önleyici mahiyetindedir.
- İhtiyati haczin yerine getirilmesi 10 gün içinde icra dairesinden istenirken, ihtiyati tedbirin yerine getirilmesi 1 hafta içinde istenmelidir
İhtiyati Haciz Kararı
İhtiyati haciz, bir dilekçeyle borcun niteliğine göre asliye hukuk veya asliye ticaret mahkemesinden istenir. Alacaklı, alacağı ve ihtiyati haciz sebeplerinin varlığı hakkında delilleri mahkemeye sunmaya mecburdur .Mahkeme her iki tarafı dinleyip dinlememekte serbesttir. Uygulamada genellikle borçluyu dinlemeden (duruşma yapılmaksızın) karar verildiği görülmektedir. İhtiyati haciz talebinin reddi halinde alacaklı istinaf yoluna başvurabilir. Bölge adliye mahkemesi bu başvuruyu öncelikle inceler ve verdiği karar kesindir (İİK m.258/3).
İhtiyati Haciz Kararının Yerine Getirilmesi
Alacaklı, ihtiyati haciz kararının verildiği tarihten itibaren 10 gün içinde kararın yerine getirilmesi icra dairesinden istemelidir. Aksi halde ihtiyati haciz kararı kendiliğinden kalkar (İİK m.261/1). İhtiyati haciz kararının yerine getirilmesi, kararı veren mahkemenin yargı çevresinin bulunduğu yerdeki icra dairesinden istenmelidir.
İhtiyati Haciz Kararına İtiraz Nasıl Yapılır?
Borçlu, kendisinin bulunduğu hacizlerde haczin yapıldığı, aksi durumda haciz tutanağının kendisine tebliğ edildiği tarihten itibaren 7 gün içerisinde ihtiyati haciz kararı veren mahkemeye itiraz edebilir.
Borçlu, mahkemenin yetkisine, ihtiyati haczin dayandığı sebeplere ve teminata karşı itiraz edebilir.
İhtiyati haciz sebebiyle zarara uğrayan üçüncü kişiler de ihtiyati haczi öğrendiği tarihten itibaren 7 gün içerisinde ihtiyati haczin dayandığı sebeplere veya teminata itiraz edebilir (İİK m.265/2).
İhtiyati Haciz Kendiliğinden Kesin Hacze Ne Zaman Dönüşür?
Alacaklı, icra takibi başlatmadan veya dava açmadan önce mahkeme tarafından ihtiyati haciz kararı almış ise kararın alacaklıya tebliğden itibaren 7 gün içerisinde dava açmalı veya icra takibi başlatmalıdır. Eğer borçlu, icra takibine itiraz etmez ve takip kesinleşir ise kendiliğinden kesin hacze dönüşecektir.
İhtiyati haciz kararı nasıl kaldırılır?
Borçlu ihtiyati haciz kararının kaldırılması amacıyla 2 yola başvuruda bulunabilmektedir;
- Mahkemenin kendisini dinlemeden ihtiyati hacze dayandığı sebeplere, mahkemenin yetkili olmadığını, teminata karşı, kendisi olmadan yapılan haciz uygulamasına karşı 7 gün içerisinde itiraz edebilir (İİK madde 265). Mahkeme tarafından borçlunun itirazına dair değerlendirmesi sonrası haklı bulması halinde kararı kaldıracaktır.
- Diğer kaldırma yolu ise teminattır. Borçlu, para veya mahkemenin kabul edeceği taşınır veya taşınmaz rehni, devlet tahvili, banka mektubu sunması halinde mahkeme tarafından ihtiyati haciz kararı kaldırılabilecektir (İİK madde 266).
İHTİYATİ HACİZDEN KAYNAKLANAN TAZMİNAT DAVASI
Burada fedakarlığın denkleştirilmesi uyarınca haksız yere ihtiyati haciz koyduran alacaklının, bu işlemlerden zarar gören borçluya karşı kusursuz sorumlu olmasıdır.
Tazminat talep edebilmek için ;
*ihtiyati haciz kararının kural olarak icra edilmiş olması
*ihtiyati haciz kararının haksız olduğunun ortaya çıkmış olması
*zarar doğmuş olması ve bu zararın ihtiyati hacizden kaynaklanması gerekmektedir.
Bu hallerde aleyhine haksız yer ihtiyati haciz kararı alınan borçlu genel mahkemelerde dava açabilir. Bu davaya ihtiyati haciz kararını veren mahkeme de bakabilir.
Kural olarak bu davanın açılması için bir süre düzenlenmemiş de olsa ihtiyati tedbir için düzenlenen yıllık zamanaşımı süresinin de burada geçerli olduğu düşünülmektedir.
Eğer tazminat talepleri yerinde görülürse bu tazminat öncelikle alacaklı tarafından yatırılan teminattan ödenir.
