İKİNCİ EL AYIPLI ARAÇ SATIŞINDA SATICININ SORUMLULUĞU

Satılan şeyin satıcının bildirdiği vasıfları taşımamasından değerini veya sözleşme gereğince beklenen faydaları azaltan ya da kaldıran eksikliklerinin bulunmasına ayıp denir. Satıcı, alıcının satış sırasında bilmekte olduğu ayıplardan sorumlu olmadığı gibi, satılana olağan dikkati göstermekle fark edebileceği ayıplardan da ancak onların mevcut olmadığını garanti etmişse sorumlu olur.

Dolayısıyla 2. el araç satışında satıcının ayıptan ötürü sorumlu tutulabilmesi için:

• Araçtaki ayıbın gizli olması gerekir. Yani olağan – sıradan bir gözden geçirme ile anlaşılması mümkün olmamalıdır.
• Olağan bir gözden geçirme ile fark edilebilecek ayıplardan ötürü ise satıcı böyle bir ayıbın olmadığını garanti etmişse bunu bildirmişse sorumlu olur.

Ayıplı İkinci El Araç Alan Kişinin Hakları Nelerdir?

2. el araç satışında satıcının sorumluluğu kapsamında alıcının ne gibi hakları vardır? Bunlar temel olarak TBK madde 227 düzenlemesinde yer alır.

Aşağıda detaylı olarak incelediğimiz şartlar oluşmuşsa ve araç ayıplıysa alıcı şu hakları satıcıdan talep edebilir:

• Alıcı ikinci el aracı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönebilir.
• Aracı alıkoyarak ayıp oranında bedelde indirim talep edebilir.
• Aşırı bir masraf gerektirmiyorsa aracın satıcı tarafından ücretsiz onarılmasını talep edebilir.
• Eğer mümkünse (genelde mümkün olmaz) aracın ayıpsız benzeri ile değiştirilmesini talep edebilir.

Alıcı eğer bir zarara uğramışsa genel hükümler kapsamında tazminat talep edebilir. Bunun önemli ayrıntılarına aşağıda değineceğiz.  Satıcının alıcıya aynı malın ayıpsız benzerini hemen vererek seçimlik haklarını kullanmasını engelleme imkanı kanunda yer alsa da uygulamada bu çok zordur. Çünkü ikinci el aracın aynı durumda benzerini bulmak çok zordur.

Eğer alıcı sözleşmeden dönerek para iadesi almak istiyorsa ve diğer seçimlik hakların kullanılması (tamir gibi) mümkünse hakim kendisi diğer seçimlik hakların kullanılmasına hükmedebilir.

Eğer ayıp çok büyükse yani neredeyse satış bedeline yakınsa bu sefer alıcı yalnızca sözleşmeden dönme veya ayıpsız benzeri ile değiştirme imkanlarından birisini kullanabilir.

Alıcıya ayıplı olarak verilen araç; ayıp nedeniyle, beklenmedik halden ötürü yahut mücbir sebepten ötürü yok olur veya ağır hasar alırsa alıcı gene yukarıda bahsettiğimiz seçimlik hakları kullanabilir.

Örneğin araçtaki ayıp bir kaza sonrasında öğrenilirse aracın pert olması vs. seçimlik hakların kullanılmasına engel olmaz. Ayıp bu tür bir olaydan önce öğrenilse dahi araç sonradan pert olur, yok olur vs. olursa gene bu haklar kullanılabilir. Bu durumda alıcı yalnızca aracın elinde kalan kısmını vermekle yükümlü olur.

Eğer araçtaki bu tür eksiklikler alıcıdan ötürü ortaya çıkarsa alıcı yalnızca ayıptan ötürü araçtaki değer eksikliğini satıcıdan talep edebilir.

Sözleşmeden dönen alıcı satıcıdan neler alabilir? Şöyle ki:

• Ödediği satış bedelini faiziyle birlikte geri alabilir.
• Yargılama giderlerini ve satın aldığı araca yaptığı masrafları talep edebilir.
• Aracın ayıplı olmasından ötürü doğrudan uğradığı zararların tazminini talep edebilir.

Bunların haricinde uğranılan diğer zararlar da söz konusu olabilir. Satıcının bunları da gidermesi gerekir ancak satıcı bu ‘diğer zararlardan’ ötürü kusuru olmadığını ispat ederse bu ‘diğer zararları’ ödemek durumunda kalmaz. Ancak yukarıda sıraladığımız talepler satıcının kusurundan bağımsızdır.

Noterde İmzalanan Sözleşmenin Ayıba Etkisi

Bilindiği üzere ikinci el araç satışı noterde yapılmaktadır. Burada yapılan sözleşmede alıcının ‘aracı kontrol ettim, bu haliyle kabul ediyorum’ şeklinde irade beyanında bulunduğu görülür. Belirtmemiz gerekir ki bu ifade ikinci el araç satışında satıcının sorumluluğunu kaldırmaz.

Noterde yapılan bu sözleşmelerin ayrıntı içermesi önemlidir. Araçta ayıp sorumluluğu doğuracak unsurlar buraya eklenmelidir. Bunun da bir avukat yardımı ile yapılması her zaman hukuki problemlerin önüne geçecektir.

Ekspertiz Raporunun Ayıba Etkisi

Artık ikinci el araç satışında expertiz raporu alınması artık çok yaygın bir uygulama. İkinci el araç satışında satıcının sorumluluğu, alınan expertiz raporundaki eksiklikler bakımından kalkar.

Yani expertiz raporunda yer alan hasarlardan alıcı haberdar olarak kabul edilir. Ancak 2. el araç satışında satıcının sorumluluğu expertiz raporunda yer almayan aksaklıklar bakımından devam eder. Expertiz raporunda hatalı olarak yer alan bilgilerden ötürü de satıcı sorumlu olur.

Araçtaki Hasar Kaydının Ayıba Etkisi

Araçtaki hasar (tramer) kaydı alıcının bir takım hasar hakkında bilgi sahibi olmasını sağlar. Dolayısıyla bu kazalardan ötürü ayıp hükümlerine başvurulamaz.

Ancak bir kaza olmuş ve tramere geçmesin diye sıradan bir tamircide bu hasar giderilmişse ve bundan alıcı haberdar edilmemişse bu sefer ayıp söz konusu olur ve yukarıda bahsettiğimiz imkanlar kullanılabilir.

Ayrıca tramer kaydından ve kazadan alıcı haberdar edilmiş olsa da kişiye bunun sonucu hakkında yanıltıcı bilgi verilmiş olabilir. Sözgelimi aracın bir kazaya karıştığı ancak aracın şu şu kısımlarının sorunsuz çalıştığı bahis konusu edilebilir

Araçta Alıcının Bildiği Ayıplar

Yukarıda da bahsettiğimiz üzere ayıp hükümleri Türk Borçlar Kanununda yer alır. Alıcının bildiği ayıplar ise madde 222’de düzenlenmiştir. Buna göre; ikinci el araç satışında satıcının sorumluluğu, satış sözleşmesi kurulduğu sırada alıcının bildiği ayıpları kapsamaz.

İkinci el araç satışında satıcının sorumluluktan kurtulabilmesi için alıcıya her türlü ayıp hakkında bilgilendirme yapması ve bunu ispat edebilmesi gerekir. Bu nedenle tramer kaydı, satış sözleşmesi vs. çok önemlidir. Kişiler beklemediği bilmediği bir ayıpla karşılaşırsa bu nedenle satıcıyı rahatlıkla sorumlu tutabilir.

Alıcının Gözden Geçirme Yükümlülüğü

İkinci el araç satışında satıcının sorumluluğuna gidilebilmesi için alıcının olağan gözden geçirme yükümlülüğünü de yerine getirmiş olması gerekir. Türk Borçlar Kanunu madde 223’e göre, alıcı imkan bulur bulmaz satın aldığı şeyi gözden geçirerek satıcının sorumluluğunu gerektiren bir ayıp olup olmadığını kontrol etmelidir.

Eğer bu şekilde bir ayıp görürse bunu somut olayın şartlarına ‘uygun bir süre içerisinde’ satıcıya bildirmelidir. Eğer bunu ihmal ederse satılanı olduğu gibi kabul etmiş satılır. Ancak bu bahsettiğimiz hükümler açık ayıplar için geçerlidir. Örneğin aracın kaportasında bariz bir sakatlık bulunması, camlardaki bir sorun vs. için bu böyledir.

Olağan gözden geçirme ile anlaşılmayacak, sonradan kullandıkça kendini belli eden ayıplar için bu durum söz konusu değildir. Bu şekilde sonradan ortaya çıkan ayıplar öğrenilir öğrenilmez satıcıya hemen bildirilmelidir. Aksi halde bu şekilde kabul edilmiş sayılır.

Satıcının Araçtaki Ayıbı Bilmiyor Olması

Satıcının söz konusu ayıbı bilip bilmemesi hiç önemli değildir. Satıcı her halükarda bu ayıptan sorumlu tutulur. Yani satıcı; ‘araçtaki ayıbı bilmiyordum’, ‘bana satan kişi sadece bu bilgileri verdi’, ‘ben aldığımda böyleydi’, ‘benim bu sorundan haberim yok sen yapmışsındır’ gibi herhangi bir savunmada bulunamaz.

Satıcının Araçtaki Ayıbı Bilerek Gizlemesi ve Sorumsuzluk Anlaşması

Satıcının ayıbı bilerek gizlemesi de söz konusu olabilir. Bunu sırf alıcı fark etmesin de bildirim süresi geçsin diye yapıyor olabilir. Çünkü aşağıda da bahsedebileceğimiz üzere ayıptan sorumluluk en fazla 2 yıl süre ile mümkündür.

Bu sürenin geçirilmesi için satıcı ayıp hakkında bilgi vermemiş ve bilerek gizlemiş olabilir. İşte böyle durumlarda 2 yıllık süre uygulanmaz. Buna satıcının ağır kusurlu olması denir ve bu halde satıcı kendisine süresi içerisinde ayıbın bildirilmediği savunmasında bulunamaz.

Araç Galeriden Alınmışsa Kim Sorumlu Olur?

Yukarıda da bahsettiğimiz üzere ikinci el araç satışında iki temel mevzuat düzenlemesi mevcut. Bunlardan birincisi ‘Türk Borçlar Kanunu’ iken diğeri ‘İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik’ düzenlemeleridir.

Öncelikle belirtmemiz gerekir ki galericiler de yukarıda bahsettiğimiz TBK hükümlerine göre aynen sorumluluk altındadır. Yani 2. el araç alan kişi yukarıda bahsettiğimiz tüm hakları galericilere karşı ileri sürebilir.

Bazen galeriler sattıkları aracı komisyonla satmaktadır. Yani araç başka bir kişiye ait, galerici de aynı emlak komisyoncusu gibi aracı satarak komisyon almaktadır. Böyle bir durumda galeriler 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun hükümleri uyarınca satıcı ile eşdeğer nitelikte olur.

Ayıplı Araç Alıcısı Hangi Hukuki Yolu İzlemeli

Alıcının hukuki imkanlarından bahsettik ve bazı ihtimallere göre meselenin nasıl çözümleneceğinden bahsettik. Alıcının; galericinin garanti sorumluluğu, TBK sorumluluğu veya TKHK sorumluluğundan hangisine gitmesi gerektiği meselesi çok önemlidir. Burada tamamen somut olayın şartlarına göre bir belirleme yapmalıdır.

Ayrıca bu 3 hukuki imkan da kendi içerisinde farklı farklı seçimlik haklar barındırmaktadır. Bunlar arasından da hukuki sonuca en yakın olan seçilmelidir. Bu noktada tecrübeli avukatlardan yardım almak gerekir. Aksi halde hatalı yahut ihmali işlemler ile süreç içinden çıkılmaz bir hale sokulabilir ve telafisi güç zararlar ortaya çıkabilir.