İŞÇİYE ELDEN ÖDEME YAPILMASI

İşyeri uygulamalarında işçi-işveren ilişkilerinde işçi bakımından hukuka aykırı sonuçlar doğuran bir takım süreçler yaşanabilmektedir. Bunların en belirgini İşçiye Elden Ödeme Yapılması yani işçinin maaşının bir kısmının elden, bir kısmının ise bankadan yatırılması yahut maaşın tamamının elden verilmesi durumlarında sigorta primlerinin gerçek ücretin altında gösterilerek ödenmesidir. Bu, hukuka aykırı bir uygulama olmakla birlikte işçi açısından ciddi hak kayıplarına neden olmaktadır.

İşçiye Elden Ücret Verilebilen ve Verilemeyen Durumlar

Yukarıda zikredilen yönetmelik çerçevesinde m. 10 hükmünde, işçiye ücretin elden verilemeyeceği ve banka aracılığıyla ödenmesinin zorunlu olduğu durumlar ifade edilmiştir. Söz konusu hükme göre, iş yerlerinde yahut işletmelerinde İş Kanunu uygulanan işveren, Türkiye genelinde en az 5 işçi çalıştırıyorsa söz konusu ücret ve her türlü ödemeyi bankalar aracılığıyla yapmalıdır. İşçiye elden ödeme yapılması suretiyle işçinin ücreti veya herhangi bir yan hakkının ödenebilmesi mümkün değildir.

Bu kapsamda, söz konusu şartların taşınmadığı durumlarda işçiye elden ücret verilme imkanının olduğu söylenebilir. Mesela işverenin Türkiye genelinde 5 kişiden daha az sayıda işçisi çalışıyorsa bunlara ücretlerinin elden verilmesi mevzuata aykırılık teşkil etmeyecektir. Dolayısıyla işveren de bu eyleminden ötürü herhangi bir yaptırıma uğramayacaktır.

İşçiye Ücretin Bir Kısmı Elden Bir Kısmı Bankadan Ödenebilir Mi?

Uygulamada genelde işverenlerce teklif edilen bu yöntem, esasında işçiler için uzun vadede aleyhe olabilecek niteliktedir. İşverenler asgari ücretin üzerinde olan ücret tekliflerini işçilere sunmakta fakat söz konusu ücretin belirli bir kısmını elden ödemeyi vaat etmektedir. Bu durum kimi işçilere ilk etapta cazip gelmekte fakat uzun vadede çeşitli mağduriyetlere yol açmaktadır. 

Öncelikle belirtmek gerekir ki işverenin işçiye elden ödeme yapması bakımından mevzuatın müsaade ettiği bir durum söz konusu değilse işveren ücretin en ufak bir kısmını dahi elden ödeme şansına sahip değildir. Dolayısıyla, işçiye karşı hem ücret hem de diğer her türlü ödeme tamamıyla elden yapılmalıdır, kısmi bir elden ödeme hukuka aykırılık teşkil edecektir. 

Elden Ödeme Nasıl İspat Edilir?

Ücrete ilişkin uyuşmazlıklarda mahkemenin işçi lehine karar vermesi için ücretin elden ödendiğinin ispatlanması gerekir. Bu gibi durumlarda işçilerin kendileri ile birlikte aynı dönemde ve aynı yerde çalışmış şahitlere ihtiyacı olmaktadır. Ayrıca şahitlerin işçinin maaşını bilecek konumda olmaları ve işçi ile benzer görevde bulunmaları önem arz etmektedir. Buna ek olarak elden ödeme ispatı için gerekli olan belgeler şu şekildedir:

• Elden maaş aldığını gösteren üstünde işveren ya da iş yerinin imzasının ve kaşesinin olduğu makbuz,
• Sigortalının bankadan kredi çekmek için işverenden aldığı gerçek ücreti gösteren ve bankaya sunulan belge,
• İş sözleşmelerinde yazılı olan tutar,
• Fazla mesai yapıldıysa bunu kanıtlayan her türlü belge.

Ücretin Elden Ödenmesi Haklı Fesih Sebebi midir?

Ücretlerin bazı firmalar tarafından elden ödenmesi SGK’ya eksik bildirim yapıldığı anlamına gelebilmektedir. Ücretlerin elden ödenmesi işçinin emeklilik ücretlerinde kayıplara yol açacağı için uygulanmaması gereken bir işlemdir. İşverenler tarafından yasal olmayan şekilde yapılan bu ödemelerin haklı fesih nedeni teşkil edeceği İş Kanunu’nda açıkça düzenlenmiştir.

Kanun’un 24. maddesinde e bendi uyarınca “İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse” şeklinde belirtilmiştir.

Dolayısıyla ücretlerin elden ödenmesi haklı fesih sebebi teşkil etmekte olup işçinin böyle bir durumda kıdem tazminatına hak kazanması mümkündür. Fakat bu noktada ücretlerin elden ödendiğinin mahkemeye kanıtlanması gerekmektedir.