Şikayet Hakkı Ve Şikayetten Vazgeçme
Şikayet Hakkı Ve Şikayetten Vazgeçme
Bir suça ilişkin soruşturma ve kovuşturma aşamalarının yürütülmesi için için suçtan zarar gören veya mağdur tarafından yetkili mercilere yöneltilerek kullanılan hakka şikayet hakkı denir.
Şikayet hakkı, suçtan zarar gören veya mağdur dışındaki kişiler tarafından kullanılamayan kişiye sıkı suretle bağlı, kamu hukukuna ilişkin bir haktır. Gerçek kişiler veya şirket, vakıf gibi tüzel kişiler de şikayetçi olabilir. Tüzel kişilikler şikayet haklarını yetkili organları aracılığıyla kullanırlar.
Şikayet hakkı, bu hakkın nasıl ve ne sürede kullanılacağına ilişkin düzenlemeler 5237 Türk Ceza Kanunu ve 5271 sayılı Ceza Muhakemeleri Kanununda bulunur.
Şikayet hakkının ne şekilde ne sürede kullanılması gerektiğine ilişkin pek çok hukuki teknik ayrıntı bulunmaktadır. Bu hususlarda hata yapılması kişinin mağduriyet yaşamasına yol açabilir. Böyle bir durumla karşılaşmamak için yapılması gereken şikayette bulunma sürecinde ve devamındaki soruşturma ve kovuşturma evrelerinde hukuki destek almak olacaktır.
Şikayet Hakkı Süresi
Soruşturma ve kovuşturmaya başlanabilmesi için şikayetin arandığı suçlarda, şikayet hakkının kullanılabileceği zaman aralığı hak düşürücü süre sınırlanmıştır. Şikayet hakkını kullanan mağdur veya suçtan zarar görenin, karar kesinleşmeden önce beyanda bulunmak suretiyle şikayetini geri çekmesine şikayetten vazgeçme denir.
Türk Ceza Kanunu madde 73 uyarınca takibi şikayete bağlı suçlar açısından şikayet hakkının, 6 ay içinde kullanılması gerekmektedir. 6 aylık hak düşürücü nitelikteki şikayet süresi, suçtan zarar gören veya mağdurun fiili veya faili bildiği veya öğrendiği tarihten itibaren başlar.
Her halükarda şikayetin dava zamanaşımı süresi dışında yapılmaması gerekir. Örneğin fiilin ve failin 6 ay çinde öğrenilmediği ama 8 yıllık zamanaşımına tabi olan bir suç açısından, fail daha geç öğrenilse bile 8 yıllık zamanaşımı süresi içinde şikayet hakkı kullanılmalıdır.
Kanun tarafından öngörülen süre sınırlaması içinde şikayet hakkı kullanılmaz ise şikayet hakkı düşer. Bu süre geçtikten sonra ilgili suça ilişkin soruşturma veya kovuşturma yapılması söz konusu olmaz.
Suçtan zarar gören veya mağdurların birden fazla olması halinde, bir mağdur için 6 aylık hak düşürücü süresinin dolması diğer mağdurları etkilemeyecektir. Diğer mağdur veya suçtan zarar görenler kendileri için devam eden 6 aylık sürelerde şikayet hakkını kullanabilirler.
Şikayet Hakkı Nasıl Kullanılır?
Suçtan zarar gören ve mağdurların şikayet hakkını hangi makamlara yönelterek kullanabileceğine ilişkin düzenleme Ceza Muhakemeleri Kanunu madde 158’de yer almaktadır.
Madde düzenlemesine göre şikayet hakkının kullanılması için yerine getirilmesi gereken bir şekil şartı mevcut değildir. Müşteki; polis, jandarma veya savcılığa yalnızca sözlü beyanda bulunarak bu beyanlardan oluşturulan ifade tutanağı ile şikayet hakkını kullanabilir. Sözlü beyanda bulunmanın dışında yazılı şikayet dilekçesini savcılığa vermek suretiyle şikayette bulunması da mümkündür.
Bu sayılanlar dışında; valilik veya kaymakamlığa da şikayetlerin yöneltilmesi söz konusu olabilir. Bu durumda ilgili şikayetler Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilir.
Yurt dışında işlenen ancak ülkemizde takip edilmesi gereken suçlara ilişkin olarak konsolosluklara ve elçiliklere ihbar veya şikayette bulunulabilir. Kamu görevinin yürütülmesiyle ilgili olarak işlendiği iddia edilen suça ilişkin olarak ilgili kamu idaresine başvurulması halinde şikayet derhal Cumhuriyet Başsavcılığına bildirilir.
Şikayette bulunurken şikayet konusu olayın somut vakıalara dayanması, olayın müşteki tarafından tüm ayrıntılarıyla açıkça anlatılması oldukça önemlidir. Bu aşamada hukuki destek alınması, suç duyurusu dilekçesinin bir avukat tarafından tüm usuller dikkate alınarak hazırlanması sürecin olumlu seyri açısından önem arz eder. Zira bir fiilin hangi suç kapsamına girdiğinin tespiti her ne kadar savcı tarafından yapılıyorsa da bu noktada savcıyı yönlendirmek gerekir.
Uygulamada savcılıkların, şikayet edilen fiilin suç teşkil etmediği yönündeki hatalı takipsizlik kararları sıkça görülmektedir. Bu nedenle sürecin en başında avukata sormak gerekir.
Şikayetten Vazgeçmenin Şartları
Şikayetten vazgeçme hakkı, bu hakkın nasıl ve ne sürede kullanılacağına ilişkin düzenlemeler 5237 Türk Ceza Kanunu ve 5271 sayılı Ceza Muhakemeleri Kanununda bulunur.
Takibi şikayet bağlı olmayan suçlarda suçtan zarar görenin veya mağdurun şikayetine ilişkin şart aranmaksızın savcılık kendiliğinden soruşturma başlatır. Bunun aksine takibi şikayet bağlı suçlarda ise savcılık kendiliğinden soruşturma başlatmaz. Bu suçlar açısından kişinin şikayette bulunması soruşturma evresinin başlaması açısından zorunlu bir şarttır.
Takibi şikayet bağlı suçlarda mağdurun veya suçtan zarar görenin şikayetten vazgeçmesi soruşturma evresini sona erdiren ceza davasının açıldığı hallerde de davanın düşmesine sebep olan bi işlemdir. Kişi, şikayetten vazgeçme beyanında bulunduktan sonra bu işlemi geri alamaz. Aynı fiil nedeniyle bir kez daha şikayetçi olamaz. Birden çok şüpheli/sanık var ise ve yalnızca biri açısından şikayetten vazgeçilirse, şikayetten vazgeçme beyanı diğer şüpheli/sanık açısından da geçerli olur.
Önemle belirtmek gerekir ki bu durumlar yalnızca takibi şikayete bağlı suçlar açısından geçerlidir. Takibi şikayet bağlı olmayan suçlarda şikayetten vazgeçilmesi halinde soruşturma evresinin sona ermesi veya ceza davasında düşme kararı verilmesi söz konusu olmaz. Şikayetçi şikayetinden vazgeçse dahi savcılık tarafından yürütülen soruşturma evresi ve mahkeme tarafından yürütülen kovuşturma evresi aynı şekilde devam eder.
Uygulamada pek çok kişi şikayetten vazgeçmenin ne gibi sonuçlar ortaya çıkardığını bilmeden, eksik hukuki bilgiyle şikayetten vazgeçme beyanında bulunmaktadır. Hatta şikayetten vazgeçme beyanında bulunulurken kullanılan ifadeler çok önemlidir. Soruşturma başlatılmasına neden olunan iddiaların aslında yaşanmadığı şeklinde şikayetten vazgeçme beyanı ileri sürülürse bu sefer şikayetçi hakkında re’sen iftira suçundan soruşturma başlatılabilir. Bu nedenle şikayetten vazgeçme hakkı kullanılırken avukat yardımı almak çok önemlidir.
Şikayetten Nasıl Vazgeçilir?
Şikayetten vazgeçmenin ne şekilde yapılacağına ilişkin ayrı bir kanun düzenlemesi bulunmamaktadır. Kişi şikayet başvurusundaki gibi Cumhuriyet Savcılığı, mahkeme veya hakim gibi yargı organları huzurunda bizzat şikayetten vazgeçtiğini beyan edebilir. Şikayetten vazgeçildiğine ilişkin dilekçenin yetkili makamlara sunulmasıyla da şikayetten vazgeçilmesi mümkündür.
