Tutuklama Yasağı Nedir?

Tutuklama, delillerin korunması, şüpheli veya sanığın kaçmasını önleme vb. gibi nedenlerle geçici olarak başvurulan bir koruma tedbiridir. Türk hukukunda tutuklama mecburiyeti yoktur. Tutuklamanın tüm koşulları gerçekleşmiş olsa da, hakim veya mahkeme tutuklama kararı verme konusunda takdir hakkına sahiptir. Tutuklama yasağı ise Ceza Muhakemesi Kanunu m.100/4 ve Çocuk Koruma Kanunu m.21’de düzenlenmiştir. Tutuklama yasağı orantılılık ilkesinin yasa koyucu tarafından göz önünde bulundurulmuş olmasından kaynaklanmaktadır. Basit suçlardan dolayı özgürlüğü kısıtlayan ağır bir tedbire başvurulamaz.

Tutuklama Yasağı Olan Durumlar

1-) Yasaya göre, sadece adli para cezasını gerektiren veya hapis cezasının üst sınırı iki yıldan fazla olmayan suçlarda tutuklama yasağı bulunmaktadır. (CMK m. 100/4). Ancak vücut dokunulmazlığına karşı kasten işlenen suçlar hapis cezasının üst sınırı iki yıl ve daha az olsa bile tutuklama kapsamındadır.

2-) Tutuklama yasağı kapsamında Çocuk Koruma kanununda düzenlenen, onbeş yaşını doldurmamış çocuklar hakkında da, üst sınırı beş yılı aşmayan hapis cezasını gerektiren suçlardan dolayı tutuklama kararı verilemez. (ÇKK m.21)

3-) Tutuklama yasağı kapsamında değerlendirilen bir diğer hâl ise, kendisine güvence belgesi verilen sanık duruşmaya geldiğinde tutuklanmaz. Güvence belgesi, mahkeme tarafından, gaip olan veya kaçaklığına karar verilen sanık hakkında duruşmaya gelmesi halinde tutuklanmayacağı konusunda verilen belgedir. (CMK m.246; 248/7). Güvence belgesi suç sayılan hangi eylem için verilmişse yalnız o eylemden dolayı tutuklamaya mâni olur. Eylemin tavsifi değişse bile güvence belgesi muteberdir.

Tutuklama Yasağına Tabi Olan Suçlar

•  Taksirle yaralama suçunun basit hali (m. 89/1)
• Yardım ve bildirim yükümlülüğünün yerine getirilmemesi suçu (m.98/1)
•  Çocuk düşürme suçu (m. 100)
• Tehdit suçu (m. 106/1)
• Haksız arama suçu (m. 120)
• Dilekçe hakkının kullanılmasının engellenmesi suçu (m. 121)
• Ayrımcılık suçu (m. 122)
• Kişiler arasındaki konuşmaların dinlenmesi ve kayda alınması suçu (m.133/1,2)
• Verileri yok etmeme (m. 138) 78 Centel/Zafer, s. 265. 27
• Kaybolmuş veya hata sonucu ele geçmiş eşya üzerinde tasarruf suçu (m. 160)
• Taksirli iflas suçu (m. 162)
• Karşılıksız yararlanma suçu (m. 163)
• Bilgi vermeme suçu (m. 166)
• Genel güvenliğin taksirle tehlikeye sokulması suçu (m. 171)
• Akıl hastası üzerindeki bakım ve gözetim yükümlülüğünün ihlali suçu (m.175)
• İnşaat veya yıkımla ilgili emniyet kurallarına uymama suçu (m. 176)
• Hayvanın tehlike yaratabilecek şekilde serbest bırakılması suçu (m. 177)
• İşaret ve engel koymama suçu (m. 178)
• Çevrenin taksirle kirletilmesi suçu (m. 182/1)
• Zehirli madde imal ve ticareti (m. 193)
• Sağlık için tehlikeli madde temini (m. 194)
• Usulsüz ölü gömülmesi suçu (m. 196)
• Açığa imzanın kötüye kullanılması suçu (m. 209
• Sağlık personelinin gerçeğe aykırı remi belge düzenlemesi suçu (m. 210/2)
• Görev sırasında din hizmetlerini kötüye kullanma suçu (m. 219)
• Hayâsızca hareket etme suçu (m. 225) o Kumar oynanması için yer ve imkân sağlama suçu (m. 228)
• Birden çok evlilik, hileli evlenme, dinsel tören suçu (m. 230/3) o Kötü muamele suçu (m. 232)
• Aile hukukundan kaynaklanan yükümlülüğün ihlali suçu (m. 233)
• Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması suçu (m. 234)
• Bilişim sistemine girme suçu (m. 243/1)
• Kamu görevlisinin ticaret suçu (m. 259)
• Kamu görevinin terki veya yapılmaması suçu (m. 260)
• Özel işaret ve kıyafetleri usulsüz kullanma (m. 264)
• Yalan tanıklık suçu (m. 272) 28 o Suçu bildirmeme suçu (m. 278)
• Sağlık mesleği mensuplarının suçu bildirmemesi suçu (m. 280)
• Tutuklu, hükümlü veya suç delillerini bildirmeme suçu (m. 284)
• Ses veya görüntülerin kayda alınması suçu (m. 286)
• Yetkisiz genital muayene suçu (m. 287)
• Resmen teslim olunan mala el konulması ve bozulması suçu (m. 290)
• Hükümlü veya tutuklunun kaçması suçu (m. 292/1)

Tutuklama Yasağı Adli Kontrol Verilmesine Engel Midir?

Tutuklama yasağı bulunan hallerde, adli kontrol kararı verilmesine bir engel yoktur. Somut olayın özelliklerine göre, adli kontrol tedbirine başvurulması gerekli ise, tutuklama yasağı bulunan suçlarla itham edilen şüpheli ya da sanık hakkında da adli kontrol kararı verilebilir.