İş Hukukunda İbraname

İbra, borcu sona erdiren sebeplerden biri olup, bir edimi yerine getirme yükümlülüğünü hukuken ortadan kaldıran, borçluyu borçtan kurtarıp alacaklının da alacak hakkını sona erdiren bir işlemdir.

İbra Sözleşmesinin Unsurları Nelerdir?

TBK m. 132 hükmüne göre; “Borcu doğuran işlem kanunen veya taraflarca belli bir şekle bağlı tutulmuş olsa bile borç, tarafların şekle bağlı olmaksızın yapacakları ibra sözleşmesiyle tamamen veya kısmen ortadan kaldırılabilir.” Buna göre esasen ibra sözleşmesi için herhangi bir şekil şartı öngörülmemiştir. Ancak, TBK m.420’de atıf yapıldığı üzere işçinin işverenden olan alacaklarına ilişkin ibranın geçerliliği yazılı şekle tabidir. Sözü edilen hükme göre,

-İşçinin işverenden alacağına ilişkin ibra sözleşmesinin yazılı olması,

-İbra tarihi itibarıyla sözleşmenin sona ermesinden başlayarak en az bir aylık sürenin geçmiş bulunması,

-İbra konusu alacağın türünün ve miktarının açıkça belirtilmesi,

-Ödemenin hak tutarına nazaran noksansız ve banka aracılığıyla yapılması, şarttır. Bu unsurları taşımayan ibra sözleşmeleri veya ibraname kesin olarak hükümsüzdür.

1-) İşçinin işverenden alacağına ilişkin ibra sözleşmesinin yazılı olması gerekir.

Yazılı olması gerektiği için herhangi bir teknolojik araç vasıtasıyla veya el yazısıyla yazılabilir. Ancak; düzenleme tarihi ile ilgili bir ihtilafın doğması ihtimaline karşı işçinin el yazısı ile düzenlenmesinde fayda vardır.

2-) İbra tarihi ile iş sözleşmenin sona ermesi anından itibaren en az bir aylık sürenin geçmiş olması gerekir.

Buna göre; İş akdi sona ermeden veya sona ermeden itibaren en az bir ay geçmeden ibraname düzenlenemeyecektir. Düzenlense dahi madde ile sabit olduğu üzere hükümsüz olacaktır.

3-) İbra konusu alacağın türünün ve miktarının açıkça belirtilmesi gerekir.

Yargıtay kararlarına göre de; ibraya konu tazminat ya da alacağın kuşkuya yer vermeyecek şekilde, ayrı ayrı metin içinde rakam ve yazıyla yazılmış olması gerekir. (Maaş, Fazla mesai, Yıllık ücretli izin alacağı, Kıdem ve İhbar tazminatı alacağı vb.) Ayrıca, ibraname içeriğinde çalışma süreleri belirtilmeli ve işçiye verilen para ile ölçülebilir sosyal haklar da düzenlenmelidir. Burada açıkça belirtilmesi gereken husus; hak kazanılan işçilik alacağı tutarı değil, yapılan ödeme miktarıdır

4-) Ödemenin hak tutarına nazaran noksansız ve banka aracılığıyla yapılması şarttır.

Ödemelerin banka yoluyla yapılması zorunluluğunun getirilmesi ödemeye dair ispat sorunlarını ortadan kaldırabilecektir.

Miktar içeren ibraname makbuz niteliğindedir. Hakkın gerçek tutarda ödendiğini içermeyen ibra sözleşmeleri veya ibra beyanını içeren diğer ödeme belgeleri, içerdikleri miktarla sınırlı olarak makbuz hükmündedir. Bu hâlde dahi, ödemelerin banka aracılığıyla yapılmış olması zorunludur. Böylece; kısmi ödeme hali de düzenlenmiş ve bu konuda da Yargıtay’ın içtihatları benimsenerek, işçinin bütün alacaklarını içermeyen ibra sözleşmelerinin içerdikleri miktarla sınırlı olarak makbuz hükmünde olacakları ifade edilmiştir

Hangi Durumlarda İbraname Geçersiz Sayılır?

1- İş ilişkisi devam ederken düzenlenen ibranameler,

2- Tarih içermeyen ibranameler,

3- İrade fesadı hallerinin var olması,

4- Miktar içeren ibranamenin makbuz hükmünde olması,

5- Savunma ve işverenin diğer kayıtları ile çelişkili olan ibra sözleşmeleri,

6- İhtirazı kayıt içeren sözleşmeler geçersiz kabul edilir.