HUKUKTA MÜCBİR SEBEP BEKLENMEYEN HAL COVID-19

Borçlar Hukukunun temelini oluşturan sözleşme (akit), bir araya getirdiği taraflar açısından öylesine güçlü ve etkilidir ki birçok alanda sözleşmeler “taraflar arasındaki kanun” olarak ifade edilmektedir. Bu durmun temelinde, günümüze değin etkilerini sürdüren eski çağ Hitit ve Roma hukukundan beri sözleşmenin esasını oluşturan ahde vefa (pacta sund servanda) prensibi yer almaktadır. Ahde vefa prensibi, sözleşmenin kurulduğu sıradaki mevcut koşullar önemli ölçüde değişmiş olsa bile tarafların sözleşme hükümlerine bağlı kalmasını ve karşılıklı olarak yükümlülüklerini yerine getirmeye devam etmesini öngörür.

            Sözleşme mantığını bir bakıma meydana getiren kurallardan biri olan ahde vefa prensibine sıkı sıkıya bağlı kalınması, kimi zaman sözleşme taraflarının, edimlerini yerine getirmeleri ile elde edecekleri hukuki yararı ortadan kaldırarak tarafları, telafisi zor veya imkânsız zararlara uğratmaktadır. Bu tip mücbir sebep hallerinde bu katı kural yumuşatılarak aşırı ifa güçlüğü nedeniyle sözleşmenin yeni koşullara uyarlanması gündeme gelmektedir.

            2019’un sonlarına doğru Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıktığı belirtilen, oradan bütün dünyaya yayılıp ülkeleri etkisi altına alan ve günümüzde dahi hala salgın özelliğini koruyan yeni tip korona virüsünün (COVID-19) yaşamımızdaki en büyük yansımalarından biri de sözleşmeler üzerinde olmuştur. Dünya Sağlık Örgütünün açıklamaları, sosyal mesafeyi sağlamak için yapılan karantina uygulamaları, ülkemizde alınan sokağa çıkma kısıtlaması kararları her alanda sözleşmeleri ve sözleşmelerde tarafların yerine getirmesi gereken edimleri olumsuz etkilemiştir. İnsanlar evlerinden çıkamamış, işlerine gidememiş birçok insan gelir elde edemeyecek düzeye gelmiştir. Bunun sonucunda da kişiler, bağlı bulunduğu sözleşmelerdeki edimlerini, ellerinde olmayan ve kendi etki alanı dışında gerçekleşen bu olağanüstü haller nedeniyle ifa edememişlerdir.