YARGILAMANIN YENİLENMESİ NEDİR?
Ceza hukuku bağlamında yargılamanın yenilenmesi olgusu 311. ve devamı maddelerinde hüküm altına alınmıştır. Bir suçtan dolayı hüküm giyen kişi hakkında yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurulabilmesi için aşağıdaki şartlardan biri veya bir kaçının bulunması gerekmektedir. Yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurulabilmesi için hükümlü hakkında verilen ceza kesinleşmiş olmalıdır.
Kesinleşme; yerel mahkemenin vermiş olduğu üst yargı denetimine kapalı kesin kararlarda, üst yargı denetimine açık olmasına rağmen süresinde başvuru yapılmaması sebebiyle başvuru hakkı kalmayan ve kesinleşen kararlarda, üst yargı denetimine başvurulmuş olmasına rağmen üst mahkeme tarafından kararın onanması ve başvurulacak başka bir yargı kolu kalmayan kararlarda söz konusu olacaktır. Kesinleşme varsa yargılamanın yenilenmesi yoluna aşağıdaki unsurlardan birinin de olması halinde başvuru yapılabilecektir. Unsurların varlığı halinde hükümlü lehine yargılama yenilenerek dava tekrar görülecektir.
Yargılamanın Yenilenmesi Başvuru Süresi Nedir?
Yargılamanın yenilenmesi kanun yolu, talep üzerine işletilir. Talep olmadan mahkemenin kendiliğinden harekete geçerek kesinleşen hüküm ile ilgili yeni bir yargılama yapması mümkün değildir. Hükmün cezaevinde infaz edilip edilmemesi, hükümlünün ölümü, kesinleşen hüküm nedeniyle henüz yakalanmamış olması yargılamanın yenilenmesine engel değildir (CMK md.313).
Yargılamanın yenilenmesi talebi herhangi bir süreye bağlı olmadan ileri sürülebilir. Olağanüstü bir kanun yolu olması nedeniyle herhangi bir zamanaşımı veya hak düşürücü süre öngörülmemiştir. Kesinleşen bir hüküm ile ilgili kanuni diğer koşullar varsa her zaman iade-i muhakeme başvurusu yapılabilir.
Kesinleşmiş ceza mahkemesi kararının, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne bireysel başvuru üzerine; Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) tarafından sanığın herhangi bir hakkının ihlal edildiğinde, AİHM kararının kesinleşmesinden itibaren 1 yıl içinde, kararı veren mahkemeye başvurularak yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunulması gerekir. Örneğin, bir ceza davasında adil yargılanma hakkının ihlali nedeniyle 01.01.2017 tarihinde AİHM tarafından verilen ihlal kararı üzerine, sanık daha önce yargılandığı mahkemeye 01.01.2018 tarihine kadar başvurarak yeniden yargılanma talebinde bulunabilir.
Hükümlü Lehine Yargılamanın Yenilenmesi Sebepleri
Hükümlü hakkında yargılamanın yenilenmesini gerektiren sebepler şunlardır:
- Kararı, hükmü doğrudan etkileyen, duruşmada kullanılan bir belge veya belgelerin sahteliği tespit edilirse,
- Bir tanık veya bilirkişi yemin verdirilerek dinlenilmiş, yemin edilerek dinlenilen tanık veya bilirkişinin beyanı hükmü etkilemiş, bu beyan hükümlü aleyhine olacak şekilde kasten veya ihmali davranış ile verilmiş ve bu durum anlaşılmışsa,
- Duruşma birden fazla hakim tarafından yapılıyorsa hükme katılan bir veya daha fazla hakimin, tek hakimle görülen bir dava söz konusuysa hakimin vermiş olduğu karar, sanığın aleyhine mahkumiyete sebebiyet verecek derecedeyse ve bu durum (sanığın sebep olduğu kusurlar dışında) hakimin görevde yapmış olduğu kusurdan ileri geliyorsa,
- Hükümlünün almış olduğu ceza, hukuk mahkemesi tarafından verilmiş hükme dayanıyorsa ve verilen kesinleşmiş hüküm aynı konuda verilen bir başka hükümle ortadan kalkmışsa,
- Sanığın beraatini veya daha az bir cezayı gerektirecek yeni olayların, yeni delillerin ortaya çıkması; bu delillerin tek başına veya dosyadaki tüm delillerle birlikte göz önüne alınması,
- Verilen hükmün, İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair Sözleşmenin veya eki protokollerin ihlali suretiyle verilmesi, bu durumun Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kesinleşmiş kararıyla tespit edilmesi veya tek taraflı deklarasyon, dostane çözümle düşme kararı verilmesi,
4. maddede belirtilen hususa dayanılarak yargılamanın yenilenmesi talep edilecekse bu süre ilamın zamanaşımına uğrayacağı süreyle aynıdır. 6. maddede belirtilen durumda ise Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararının kesinleşme tarihinden başlayarak bir yıldır.
Sanığın Aleyhine Yargılamanın Yenilenmesi Sebepleri
Hükümlü aleyhine yargılamanın yenilenmesi sebepleri 5271 Sayılı Ceza Muhakemeleri Kanununun 314. maddesinde düzenlenmiştir.
Sanık aleyhine kesinleşen hükmün yenilenebilmesi için aşağıdaki unsurlardan birinin doğmuş olması gerekir:
- Sanık veya hükümlü lehine duruşmada sürülen, hükme etki eden bir belgenin sahte olduğunun anlaşılması,
- Hükme katılan hakimlerden bir veya birkaçı sanık lehine vermiş olduğu kararda kusur etmiş, sanığın mahkumiyet veya daha ağır bir ceza alması gerekirken daha az ceza alması veya beraat etmesi,
- Sanık beraat etmesine rağmen beraat ettiği suça ilişkin hakim önünde güvenilir nitelikte ikrarda bulunursa
yargılamanın yenilenmesine karar verilerek, suça ilişkin dosya tekrardan incelenecek, yeniden yargılama yapılacaktır.
Yargılamanın Yenilenmesi Talebinin Kabul Edilmeyeceği Haller
Yargılamanın yenilenmesi talebinin reddedileceği haller 5271 Sayılı Ceza Muhakemeleri Kanununun 315. maddesinde hüküm altına alınmıştır.
- Aynı kanun içerisinde bulunan aynı maddeye dayanılarak verilen cezanın değiştirilmesi amacıyla yapılan talep,
- Yargılama sırasında yapılan hata başka yollarla düzeltilebiliyorsa, yenileme yoluna başvurulamaz.
