KAMU DAVASI NEDİR? NASIL DÜŞER?
Ceza muhakemesinde kamu davası, iddia makamı olan savcılığın suç işlendiğine dair yeterli şüphe oluştuğu kanaatiyle açtığı her türlü ceza davasıdır. Savcılık tarafından ceza mahkemelerine açılan tüm davalar kamu davası niteliğindedir. Gerek şikayet üzerine gerekse savcılık tarafından kendiliğinden açılan tüm ceza davaları hukuki açıdan kamu davası olarak kabul edilirler. Soruşturma konusu suçun şikayete tabi olup olmamasının açılan ceza davasının niteliğinin kamu davası olup olmaması ile bir bağlantısı yoktur.
Bu tür davalarda soruşturma aşamasında delil toplanır. Bu deliller suçun oluştuğu yönde yeterli nitelikteyse savcılık makamı tarafından kamu davası bir iddianame düzenlenmek sureti ile açılır. Toplanan delillerin yetersizliği durumunda ise kovuşturma olmadığına karar verilir.
Cumhuriyet Savcısının iddianame düzenlememek takdir yetkisi vardır. Yani bazı durumların varlığı halinde savcı iddianame düzenlemeyebilir. Savcıya iki halde kamu davası açıp açmamak hususunda takdir yetkisi tanınmıştır. Bunlar CMK m. 171/1’de düzenlenmiştir.
“ (1) Cezayı kaldıran şahsî sebep olarak etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanmasını gerektiren koşulların ya da şahsî cezasızlık sebebinin varlığı halinde, Cumhuriyet savcısı kovuşturmaya yer olmadığı kararı verebilir.
Burada dikkat edilecek olan husus; takdir yetkisi, her etkin pişmanlık hali değil yalnızca cezanın ortadan kaldırılmasını gerektiren türde bir etkin pişmanlık halinin var olduğu durumlarda söz konusu olur. Yani cezada indirim yapılması gereken etkin pişmanlık hallerinde savcıya takdir yetkisi tanınmamıştır, bu konu hakime bırakılmıştır.
Kamu Davası Açılmasının Ertelenmesi
Kamu davası, belirli bazı şartlar mevcutsa ertelenebilir.
- Söz konusu suç, 3 yılı aşmayan bir cezaya tabiyse,
- Yeterli derece şüphe veya ispat bulunmazsa ertelenebilir,
- Şüphelinin sicili temizse,
- Şüphelinin davranışları gereği suç işlemekten kaçınmak istediği tespit edilirse
Bu ve benzer durumlarda, savcılık kamu davası açılmasını erteleyebilir. Ancak somut ve belirli ispatlar bulunması halinde bu maddeler yeterli olmayacaktır.
Kamu Davasının Düşmesi
Ceza hukukunda genel olarak iki neden davanın düşmesi, TCK’da öngörülen düşme sebeplerinin varlığı ya da soruşturma veya kovuşturma şartının gerçekleşmeyeceğinin anlaşılması hallerinde ceza mahkemesi tarafından verilen bir hüküm çeşididir. Davanın düşmesi, CMK’nın 223/8. maddesinde “Duruşmanın Sona Ermesi ve Hüküm” başlığı altında düzenlenmiştir. Düşme kararı kovuşturmanın her aşamasında verilebilir. TCK’da yer alan kamu davasının düşme sebepleri şunlardır:
https://www.high-endrolex.com/23
- Dava Zamanaşımı: Eğer ki dava zamanaşımı gerçekleşirse kamu davasının düşmesine karar verilir. TCK m. 66’da düzenlenmiştir.
- Genel Af: Genel af, kamu davasının düşme nedenlerinden birisidir. TCK m. 65’te düzenlenmiştir. Genel af halinde hükmolunun ceza bütün sebepleriyle birlikte ortadan kalkar.
- Sanığın Ölümü: TCK m. 64’te düzenlenmiştir. Buna göre sanığın ölmesi halinde kamu davasının düşmesine karar verilir.
- Şikayetten Vazgeçme: TCK m. 73/4’te düzenlenmiştir. Kamu davasının düşme nedenlerinden uygulamada en sık karşılaşılan nedendir. Ancak hükmün kesinleşmesinden sonra şikayetten vazgeçilmesi cezanın infazını durdurmaz.
- Ön ödeme: TCK m. 75’te düzenlenmiştir. Önödeme kurumunun uygulanması halinde kamu davasının düşürülmesine karar verilir. Önödeme, uzlaşmaya tabi suçlar hariç olmak üzere sadece adli para cezası yaptırımını içeren suçlarda veya yasa maddesinde belirlenen hapis cezasının üst sınırı 6 ayı geçmeyen suçlarda failin belli bir miktar para ödeyerek soruşturma veya kovuşturmanın sonuçlarından kurtulmasını sağlayan bir kurumdur.
- Uzlaşma: CMK m. 253’te düzenlenmiştir. Ceza davasında uzlaşma gerçekleştiği takdirde kamu davasının düşmesine karar verilir. Uzlaştırma, ceza soruşturması ve davasında tarafsız bir kimsenin arabuluculuğuyla uyuşmazlığın çözülmesi için suçun mağduru ve failinin iletişim kurduğu süreçtir. Ceza davası devam ederken suç vasfı değişebilmekte, değişen suç vasfı uzlaşma kapsamına girebilmektedir. Bu hallerde, taraflar arasında uzlaşmanın gerçekleşmesi ceza davasının düşmesi nedenlerinden biridir.