KANUN YARARINA BOZMA NEDİR?
CMK m.309 ile düzenlenen kanun yararına bozma hükmü uyarınca; bir karar istinaf veya temyiz kanun yoluna tabi değilse ya da istinaf veya temyiz kanun yoluna tabi olmakla birlikte bu kanun yollarına başvurulmaksızın kesinleşmiş kararlardan ise o karar aleyhine kanun yararına bozma isteminde bulunulabilir. Aleyhine kanun yararına bozma başvurusu yapılacak olan karar veya hüküm, hem maddi hukuka hem de usul hukukuna ilişkin hukuka aykırılıklar içerebilir. Her iki hukuka aykırılık halinde de kanun yararına bozma kanun yoluna gidilebilir.
Kanun Yararına Bozma Nedenleri
Kanun yararına bozma nedenleri 5271 Sayılı Ceza Muhakemeleri Kanununun 309. maddesinin 4. fıkrasında sınırlı olarak sayılmıştır.
Kanun yararına bozma nedenleri şunlardır:
- Kanunda belirtilen ilk nedende işbu kanunun bir başka maddesine 223 üncü maddeye atıfta bulunulmuştur. Bu madde “Duruşmanın sona ermesi ve hüküm” konusunu düzenlemektedir. 223 üncü maddede tanımlanmasına rağmen davanın esasını çözmeyen karar ilişkin karar veren mahkeme veya hakim, gerekli incelemeleri yaparak yeniden karar verebilir.
- Yapılan yargılama neticesinde mahkumiyete ilişkin hüküm kurulmuşsa davanın esasını ilgilendirmeyen usuli işlemlerde noksanlık var ise (savunma hakkının kısıtlanması, savunma hakkının kaldırılması) hakim veya mahkeme tarafından yeniden yapılacak olan yargılama sonucuna göre hüküm verilecektir. Verilen yeni hükümle yine mahkumiyet kurulacaksa verilecek hapis cezası önceki verilmiş olan cezadan daha fazla olamayacaktır.
- Hem davanın esasını çözüp hem de mahkumiyet dışında bir hüküm söz konusuysa yeniden yargılamaya gerek yoktur. Aleyhte sonuç doğurmaz.
- Yargıtay ceza dairesinin doğrudan hükmedebileceği haller şunlardır; hükümlünün cezasının kaldırılması, hükümlüye daha hafif bir ceza verilmesi.
Kanun Yararına Bozma Başvurusu Nereye ve Nasıl Yapılır?
Kanun yararına bozma başvurusunu yapma yetkisi Adalet Bakanlığı’na aittir. Ancak, yargılama sırasında karar veya hükme cumhuriyet savcısı, sanık, hakim, mahkeme, şikayetçi veya müdahil olarak katılan kişiler de yasa yararına bozma kanun yolunu kullanması için Adalet Bakanlığı’ndan talepte bulunabilir. Adalet Bakanlığı, yargılamaya daha önce katılan kişilerin bu talebiyle veya talebin içerdiği hukuki görüşlerle bağlı değildir.
Hemen belirtelim ki, Adalet Bakanlığı’ndan kanun yararına bozma başvurusu yapması için talepte bulunanların, bu taleplerini hukuki dayanakları ile birlikte açıklayarak ceza davası dosyasında hukuka aykırılıklara dikkat çekmesi Adalet Bakanlığı’nın bu konuda harekete geçirilmesi açısından çok önemlidir.
Adalet Bakanlığı kendiliğinden veya ilgilisinin başvurusu üzerine, karar veya hükmün Yargıtay tarafından bozulması talebini, yasal nedenlerini belirterek Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına yazılı olarak bildirir (CMK md.309/1). Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı, Adalet Bakanlığı tarafından kendisine gönderilen istem yazısındaki yasal nedenleri aynen yazarak karar veya hükmün bozulması istemini içeren yazısını Yargıtayın ilgili ceza dairesine verir. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı, yasa yararına bozma istemini o suç ile ilgili hangi ceza dairesi görevli ise o daireye verir.
Kanun yararına bozma başvurusunda ileri sürülen nedenlerin Yargıtay tarafından yerinde görülmesi halinde karar veya hüküm yasa yararına bozulacak, yerinde görülmezse istem reddedilecektir.