YAKALAMA KARARI NEDİR?NASIL UYGULANIR?

Yakalama, hakim veya mahkeme kararı olmadan suç şüphesi altında bulunan şahısların özgürlüklerinin geçici olarak kısıtlanmasıdır. Uygulamada yakalama kavramı, daha çok şüpheli veya sanığın alıkonulması fiili durumunu tarif etmek üzere kullanılır.

Yakalama, suç işlediği yönünde hakkında kuvvetli iz, eser, emare ve delil bulunan kişinin gözaltına veya muhafaza altına alma işlemlerinden önce özgürlüğünün geçici olarak ve fiilen kısıtlanarak denetim altına alınmasını ifade eder (Yakalama, İfade Alma ve Gözaltına Alma Yönetmeliği m.4).

Yakalama, koruma tedbiri olması nedeniyle geçici niteliktedir. Koruma tedbirleri, ceza muhakemesinin sağlıklı yapılması, delillerin korunması, şüpheli veya sanığın kaçmasının engellenmesi gibi amaçlarla başvurulan muhakeme tedbirleridir. Yakalamada koruma tedbirlerine başvurulmasındaki genel amaçların yanı sıra, kişiyi gözaltına alma veya tutuklama amaçlarının gerçekleşmesinde bir araç olarak kullanılması fikri vardır.

Adli Yakalama İşlemini Kimler Yapabilir? (CMK 90)

1. Herkes Tarafından Yapılan Yakalama: Adli yakalama, suç işlemesinden sonra kişinin yakalanmasıdır. Ceza Muhakemesi Kanunu’na göre resmi görevi olsun olmasın aşağıdaki koşullardan biri varsa herkes (her vatandaş) adli yakalama yapabilir (CMK md. 90/1):

• a) Kişiye suçu işlerken rastlanması,
• b) Suçüstü bir fiilden dolayı izlenen kişinin kaçması olasılığının bulunması veya hemen kimliğini belirleme olanağının bulunmaması.

Bu bentte sayılan yakalama işleminin yapılabilmesi için, suçun teşebbüs aşamasında kalmış veya tamamlanmış olmasının hiçbir önemi yoktur.

2. Kolluk Görevlilerince Yapılan Yakalama İşlemi: Suçüstü hallerinde herkes gibi kolluğun da yakalama işlemi yapma yetkisi olduğundan kuşku yoktur. Kolluk görevlileri, ayrıca tutuklama kararı veya yakalama emri düzenlenmesini gerektiren ve gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde; Cumhuriyet savcısına veya âmirlerine derhâl başvurma olanağı bulunmadığı takdirde, her zaman yakalama yetkisine sahiptirler (CMK m.90/2).

Kolluk (polis, jandarma vs.) görevlileri, aşağıdaki hallerde doğrudan yakalama yapma yetkisine sahiptir (Yönetmelik, m.5):

• Gecikmesinde sakınca bulunan ve Cumhuriyet savcısına veya derhâl âmirlerine müracaat imkânı olmayan hâllerde; hakkında yakalama emri düzenlenmesi veya tutuklama kararı verilmesi gereken kişileri ya da suçüstü hâlinde veya gecikmesinde sakınca bulunan diğer hâllerde suç işlendiğine veya suça teşebbüs edildiğine dair haklarında kuvvetli iz, eser, emare ve delil bulunan şüphelileri,
• Kolluk kuvvetinin kanun ve usul dairesinde verdiği emre itaatsizlik edenleri ve aldığı tedbirlere uymayanları,
• Görev yaparken mukavemette bulunan veya görevinden alıkoymak maksadıyla kolluk kuvvetine zorla karşı koyan ve yakalanmadıkları taktirde hareketlerine devam etmeleri ihtimali bulunan kişileri,
• Haklarında yetkili mercilerce verilen yakalama emri, yakalama ve tutuklama kararı bulunanları veya kanunla istenilen bir mükellefiyeti yerine getirmedikleri için yakalanması gerekenleri,
• Uyuşturucu ve uyarıcı maddeleri alan, satan, bulunduran veya kullananları,
• Halkın rahatını bozacak veya rezalet çıkaracak derecede sarhoş olanları veya sarhoşluk hâlinde başkalarına saldıranları,
• Halkın huzur ve sükûnunu bozanlardan, yapılan uyarılara rağmen bu hareketlerine devam edenlerle, başkalarına saldırıya yeltenenleri ve kavga edenleri,
• Bir kurumda tedavi, eğitim ve ıslahı için kanunlarla belirtilen esaslara uygun olarak, alınan tedbirlerin yerine getirilmesi amacıyla toplum için tehlike teşkil eden akıl hastası, uyuşturucu ve uyarıcı madde veya alkol tutkunu, serseri veya hastalık bulaştırabilecek kişileri,
• Haklarında mahkemece çocuk bakım ve yetiştirme yurtlarına veya benzeri resmî veya özel kurumlara yerleştirilmesine veya yetkili merci önüne çıkarılmasına karar verilen çocukları,
• Usulüne aykırı şekilde ülkeye girmek isteyen veya giren veya hakkında sınır dışı etme veya geri verme kararı alınan kişileri,

yakalayabilir.

Kimliğini bir belgeyle veya kolluk kuvvetince tanınmış veya güvenilir kişilerin tanıklığı ile ispat edemeyenlerle, gösterdikleri belgelerin doğruluğundan şüphe edilen kişileri, aranan kişilerden olup olmadıkları anlaşılıncaya veya gerçek kimliği ortaya çıkıncaya kadar yirmi dört saati geçmemek üzere, yakalama ve muhafaza altına almaya yetkilidir. Bu kişilere kimliklerini ispatlamaları hususunda gerekli kolaylık gösterilir.

Yakalanan Kişinin Mahkemeye Götürülme Süresi Ne Kadardır ?

Mahkeme yada Hakim tarafından verilen “YAKALAMA KARARI” emri üzerine soruşturma veya kovuşturma evresinde Sanık, Şüpheli yakalandığı durumda en geç 24 saat içerisinde yetkili hakim yada mahkeme önüne çıkartılmaktadır. ( CMK m.94/1)

Şayet sanık, şüpheli 24 saat içerisinde yakalandığı yerden ( bölge,konum ) yetkili olan mahkeme yada hakim önüne çıkartılamıyorsa, yakalandığı yerin adliyesi, eğer bulunmuş olduğu yerde adliye mevcut değil ise en yakında bulunan adliyelere kurulu sesli ve görüntülü iletişim sistemi kullanılarak yetkili olan hakim yada mahkeme tarafından gerekli sorgu ve işlemleri yapılır. ( CMK m.94/2)

İfadesi alınmak üzere yakalanan sanık şüpheli, mesai saatleri dışında yakalanması gerçekleşmişse belirli tarih ve saat üzerinde yargı mercii önünde bulunmayı taahhüt eden sanık yada şüpheli Cumhuriyet Savcısı emri ile serbest bırakabilir. Bu hüküm yalnız her yakalama emri için 1 kere uygulanabilir. Taahhüdünü yerine getirmeyen kişi için, idari para cezası uygulanır. ( CMK m.94/3)

Yakalanan Kişiye Kelepçe Takılması Zorunlu mudur ?

Yakalanma esnasında Şüpheli veya Sanık bir yerden başka bir yere götürülüyorsa herhangi bir kelepçe takma hukuken zorunlu değildir.

Fakat Yakalandıktan sonra adliyeye veya başka bir adliyeye sevk edilen şüphelilerde kelepçe takılır ;

• Kaçması muhtemel kişiler
• Kendisi yada başkalarının hayat ve beden bütünlüklerine tehlike arz eden kişiler

Mahkemece Verilen Yakalama Kararı Ne Zaman “GBT” Düşer ?

Mahkemelerde sanık veya şüpheli için çıkan yakalama kararı, mahkeme sonrasında direkt sisteme işlenerek GBT sistemine düşer. Böylelikle yakalama kararı GBT sistemine işlenmiş olur.

Yakalama Kararı Nasıl Düşer ?

Yakalama kararı verilen sanık şüpheli, savcı, hakim yada mahkemece kararın geri alınması ile kayıtlardan düşer. Kişi hakkındaki yakalama kararı aşağıdaki sebeplerde düşer ;

• Kişinin yakalanması durumunda
• Yakalanmadığı halde hakkında yapılan soruşturma sonucu takipsizlik kararı verilmesi ( kovuşturmaya yer olmadığına dair karar )
• Sanık hakkında suçlamanın düşmesi yada beraat kararı verilmesi,
• Kamu davasının düşmesi yada reddi.