Uyuşturucu Suçlarında Denetimli Serbestlik
Uyuşturucu kullanma veya bulundurma suçlarında denetimli serbestlik; şüpheli veya sanığın, cezalandırılmak yerine toplum içinde denetim ve takibinin yapıldığı, iyileştirilmesi ve topluma kazandırılması için bazı yükümlülükler ve yasaklar yüklenerek denetlendiği bir süreçtir.
Uyuşturucu suçlarında TCK m.191 gereği başvurulan denetimli serbestlik tedbiri sadece “uyuşturucu madde kullanma veya bulundurma suçu” açısından uygulanmaktadır. Uyuşturucu madde ticareti (TCK 188) veya uyuşturucu kullanılmasının kolaylaştırılması (TCK 190) suçlarında TCK m.191’de yer alan denetimli serbestlik tedbiri uygulanamaz.
Kamu Davasının Ertelenmesi
Normal şartlarda kamu davasının (ceza davasının) açılmasının ertelenmesi CMK 171’deki şartlara tabi olduğu halde uyuşturucu kullanma ve bulundurma suçlarında bu şartlar aranmamıştır. Buna göre ilk defa uyuşturucu madde kullanırken veya bulundururken yakalanan kişi hakkında savcılık ceza davası açmadan önce davayı 5 yıllık bir süre için erteler. Ayrıca erteleme süresi içinde şüphelinin yükümlülüklere uygun davranmadığı veya yasakları ihlal ettiği takdirde bunun hukuki sonuçları konusunda uyarı ve ihtar yapılır. Eğer bu erteleme süresi içinde şüpheli, kendisine yüklenen yükümlülüklere uyar ve ayrıca benzer uyuşturucu suçları işlemez ise kamu davası açılmaz. Bu durumda şüpheli hakkında kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilir.
Erteleme süresi içerisinde şüpheli şahıs hakkında en az 1 yıl süreyle denetimli serbestlik tedbiri uygulanır. Bu süre Cumhuriyet savcısının kararı ile 3’er aylık sürelerle en fazla 1 yıl daha uzatılabilir. Hakkında denetimli serbestlik kararı verilen kişi, savcının takdirine bağlı olarak gerek görülmesi halinde denetimli serbestlik süresi içinde tedaviye tabi tutulabilir. Ancak bu tedavi, genelde kişinin gerçekten bağımlı olduğunun anlaşıldığı durumlarda uygulayabilmektedir.
Ertelenen Kamu Davasının Açılması
Erteleme süresi için aşağıdaki durumlardan birisi gerçekleştiği takdirde kamu davasının ertelenmesi kararı etkisini kaybeder ve şüpheliye kamu davası açılır:
Yükümlülüklere veya uygulanan tedavinin gereklerine uygun davranmamakta ısrar etmek,
Tekrar kullanmak için uyuşturucu madde temin etmek veya bulundurmak,
Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanmak.
Denetimli Serbestlik
Denetimli Yönetmeliği uyarınca şüphelinin uyuşturucu kullanıp kullanmadığının tespiti için test yapılmak üzere sağlık kuruluşuna sevk edilir. Bu amaçla şüphelinin denetimli serbestlik müdürlüğüne 10 gün içinde başvuru yapması bildirilir. Şüphelinin bu süre içinde başvurması halinde sağlık kurumuna sevk yazısı yazılarak 5 gün içinde bu kuruma başvurması istenir. Şüpheli belirlenen tedavi programına uymaması halinde durum bu kurum tarafından müdürlüğe iletilir. Şüpheli sevk tarihinden itibaren 5 gün içinde sağlık kurumuna başvurmaması veya başvurduktan sonra yükümlülüğe uyulmadığının sağlık kurumu tarafından bildirilmesi veya tespit edilmesi halinde durum Cumhuriyet başsavcılığına bildirilerek evrak sağlık kurumundan istenir ve denetimli serbestlik kaydı kapatılır.
Dolayısıyla eğer şüpheli 5 gün içinde test vermeye gitmezse bu durumda dosya kapatılıp savcılığa gönderilmektedir. Eğer idrar testi pozitif çıkarsa bu durumda tedavi tedbiri uygulanabilmekte ve bu süreçte yeniden idrar testi yaptırılmaktadır. Tedavi sürecinde yükümlülüklere bir kez uymazsa uyarıda bulunulmakta, ancak ikinci kez ihlalde bulunulursa bu defa dosya kapatılıp savcılığa gönderilmektedir.
Denetimli Serbestliğin İptali
Yukarıdaki durumlardan biri gerçekleştiği takdirde ayrıca denetimli serbestlik iptal edilir ve kamu davasının ertelenmesinden vazgeçilir. Bunun neticesinde şüpheliye asliye ceza mahkemesinde dava açılır. Dava açıldıktan sonra iddianame ve durulşma günü tebliğ edilir. Ancak, erteleme süresinde yeniden uyuşturucu temin etme, bulundurma veya kullanma suçu işlenmesi nedeniyle ikinci bir soruşturma açılmaz ve ilk açılan soruşturmaya binaen ceza davası açılır. Bir başka ifadeyle erteleme süresi içinde şüphelinin tekrar uyuşturucu alması veya bulundurması veya kullanması nedeniyle ayrı bir soruşturma ve dava açılmaz.
