Çocukların Ceza Sorumluluğu
TCK m.6/1-b ve Çocuk Koruma Kanunu md.3/1-a’ ya göre çocuk, 18 yaşını doldurmamış kişi olarak kabul edilir. Başka herhangi bir neden ile reşit olması burada dikkate alınmaz. Kusur yeteneğini azaltan veya ortadan kaldıran nedenlerden biri de yaş küçüklüğüdür. Yargılama sürecinde çocuğu korumak amacıyla suç işlediği iddia edilen çocuğa “suça sürüklenen çocuk denir.
Yaş Gruplarına Göre Çocukların Ceza Sorumluluğu
Kusur yeteneği, failin işlediği fiilin hukukî anlam ve sonuçlarını algılama veya bu fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirebilme yeteneğidir. Yaş küçüklüğünün kusur yeteneğini azalttığına veya tümüyle kaldırır. Bu kapsamda çocukların cezai sorumluluğu TCK’nın 31,32 ve 33. Maddelerinde düzenlenmiştir. Bu maddelere göre yaş küçüklüğü hali 3 grupta tasnif edilmiş ve her yaş grubunun kusur yeteneği ve buna bağlı olarak da cezai sorumluluğu düzenlenmiştir.
0-12 YAŞ Grubundaki Çocukların Cezai Sorumluluğu (TCK m.31/1)
0-12 yaş grubunda bulunan çocuklar için yaş faktörü kusurlarını tamamıyla ortadan kaldıran ve cezalandırılmalarına engel olan bir durumdur. Bu yaş aralığındaki çocuklar hakkında ceza kovuşturması yapılamaz. Çocuğun bu yaş aralığında olması durumunda mahkemenin suça sürüklenen çocuğun kusurunun bulunmaması nedeniyle ceza verilmesine yer olmadığı kararı vermesi gerekmektedir ancak bu çocuklar hakkında çocuklara özgü olan güvenlik tedbirlerine hükmedilebilir.“
12-15 Yaş Aralığındaki Çocukların Cezai Sorumluluğu (TCK m.31/2)
Bu yaş grubundaki çocuklara suç isnat edebilmek için çocuğun işlediği fiilin anlam ve sonuçlarını algılayabilmesi veya davranışlarını yönlendirme yeteneğinin yeterince gelişmesi gerekmektedir. Aksi taktirde çocuğun cezai sorumluluğu yoktur. Ancak bu çocuklar hakkında da 0-12 yaş aralığındaki çocuklar gibi güvenlik tedbirlerine hükmedilebilir.
Bu yaş aralığındaki çocukların cezai sorumluluğunun tespit edilebilmesi için kusur yeteneğinin tespitine ilişkin adli rapor ve Sosyal İnceleme Raporu (ÇKK m.35) alınması zorunluluğu getirilmiştir.
12-15 yaş aralığındaki çocukların işledikleri suç bakımından ceza ehliyetinin varlığının tespit edilmesi halinde verilecek olan ceza yetişkin bir kimseye verilecek cezaya nazaran daha az olacaktır.
15-18 Yaş Aralığındaki Çocukların Cezai Sorumluluğu( TCK m.31/3)
Her ne kadar bu yaş aralığındaki çocukların işlediği fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılama veya davranışını yönlendirme yeteneğinin diğer yaş gruplarına göre daha fazla geliştiği kabul edilse de bu yaş grubundaki kimseler de hala çocuk durumdadır. Bu sebeple tam manasıyla kusur yeteneklerinin ve buna bağlı olarak ceza ehliyetlerinin yetişkin kimseler kadar tam olmadığı kabul edilir. Bu nedenden ötürü de bu yaş grubundaki çocuklar hakkında verilecek cezalarda indirime gidilecektir.
Bu yaş grubuna ilişkin kusur tespiti ve ceza ehliyeti bakımından adli rapor alınması zorunluluğu olmakla birlikte sosyal inceleme raporunun alınmamasına ilişkin nedenin mahkeme veya çocuk hakimi tarafından kararda gösterilmesi gerekmektedir.
Çocuklara Özgü Güvenlik Tedbirleri
Çocuklara özgü güvenlik tedbirleri ceza ehliyeti bulunmayan çocuklara uygulanır. Ceza ehliyeti bulunan çocuk hakkında güvenlik tedbirine hükmedilemez.
1.Danışmanlık tedbiri
“Çocuğun bakımından sorumlu olan kimselere çocuk yetiştirme konusunda; çocuklara da eğitim ve gelişimleri ile ilgili sorunlarının çözümünde yol göstermeye yönelik tedbirdir.
2.Eğitim tedbiri
“Çocuğun bir eğitim kurumuna gündüzlü veya yatılı olarak devamına, meslek edinmesi amacıyla bir meslek veya sanat edinme kursuna gitmesine, meslek sahibi bir ustanın yanına veya kamuya ya da özel sektöre ait işyerlerine yerleştirilmesine yönelik tedbirlerden oluşmaktadır.”
3. Bakım Tedbiri
“Bakım tedbiri ÇKK md.5/I-c’de düzenlenmiş olup, çocuğun bakımından sorumlu kimselerin bu görevini gerektiği gibi yerine getirememesi halinde, çocuğun özel ya da resmi bir bakım yurduna yerleştirilmesine, koruyucu aileye verilmesine ya da bu hizmetlerden yararlandırılmasına ilişkindir.”
4. Sağlık Tedbiri
“Sağlık tedbiri ile çocuğun fiziksel ve ruhsal sağlığının korunması, tedavisi için geçici veya sürekli tıbbı bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinin sağlanması, bağımlılık yapan maddeleri kullananların tedavilerinin yapılması amaçlanmaktadır.”
5.Barınma Tedbiri
“Barınma tedbiri, ÇKK’nın 5. maddesinde öngörülmüş son tedbir olup, barınacak yeri olmayan çocuklu kimselere ya da hayati tehlikesi olan hamile kadınlara uygun barınma yeri sağlamaya yöneliktir.”
Çocuklar Hakkında Tutuklama Kararı ve Tutuklama Yasağı
Tutuklama, delillerin korunması, şüpheli veya sanığın kaçmasını önleme vb. gibi nedenlerle geçici olarak başvurulan bir koruma tedbiridir. Suça sürüklenen çocuk hakkında da tutuklama şartlarının gerçekleşmesi halinde tutuklama kararı verilebilir. Ancak, uygulamada yaş küçüklüğü dikkate alınarak çocuk ağır ceza mahkemesinin görevi dışında kalan suçlarda tutuklama kararı verilmemelidir.
Tutuklama yasağı; suç vasfı veya şartlar ne olursa olsun suça sürüklenen çocuğun mahkeme tarafından hiçbir şekilde tutuklanamamasını ifade eder. 15 yaşını doldurmamış çocuklar hakkında üst sınırı beş yılı aşmayan hapis cezasını gerektiren fiillerinden dolayı tutuklama kararı verilemez (Çocuk Koruma Kanunu md.21).
