Tutuklama Kararı ve Koşulları

Şüphelinin ya da sanığın kaçmaması ve delillerin korunması amacı ile geçici olarak başvurulan koruma tedbirine tutuklama denir. Tutuklama nedenleri, tutuklamaya itiraz (cmk m.100) kanun kapsamında belirlenmiştir. Soruşturma ya da kovuşturmada tutuklama kararını veren hakimdir, cumhuriyet savcılığının sadece belli şartların gerçekleşmesi halinde yakalama kararı çıkartma yetkisi vardır. Soruşturma aşamasındayken tutuklama kararını sulh ceza hakimliği çıkarırken kovuşturma aşamasında kararı ceza davasının açıldığı mahkeme verir.

Tutuklama Kararı Şartları

Ceza Muhakemesi Kanunu’na (CMK) göre tutuklama kararı verilebilmesi için aranan şartlar şunlardır;

1. Kuvvetli Suç Şüphesi: Tutuklama kararı verilebilmesi için ilk şart, şüpheli veya sanık hakkında “Kuvvetli suç şüphesinin varlığını gösteren somut delillerin” bulunmasıdır. Kuvvetli suç şüphesi, şüpheli veya sanığın suçu işlediğine dair yüksek bir ihtimal bulunmasıdır.

2. Tutuklama Nedeni: Tutuklama kararı verilebilmesi için kuvvetli suç şüphesi mevcut olsa bile, ayrıca bir “tutuklama nedeni” de bulunmalıdır.

Tutuklama Nedeni Sayılan Katalog Suçlar Nelerdir?

Ceza Muhakamesi Kanunu, somut delillere dayanan kuvvetli suç şüphesinin varlığı halinde aşağıdaki katolog suçlar açısından bir tutuklama nedeni olduğunu kabul etmiştir.

• Soykırım ve insanlığa karşı suçlar (TCK md.76, 77, 78),
• Göçmen kaçakçılığı ve insan ticareti (madde 79, 80)
• Kasten adam öldürme suçu (TCK md.81, 82, 83),
• Kasten yaralama ((madde 86, fıkra 3, bent b, e ve f)),
• Neticesi sebebiyle ağırlaşmış kasten yaralama (TCK md.87),
• Kadına karşı işlenen kasten yaralama suçu.
• Sağlık kurum ve kuruluşlarında görev yapan personele karşı görevleri sırasında veya görevleri dolayısıyla işlenen kasten yaralama suçu
• İşkence suçu (TCK md.94, 95),
• Cinsel saldırı suçu (TCK md.102 -birinci fıkra hariç-),
• Çocukların cinsel istismarı(TCK md.103),
• Hırsızlık Suçu (TCK m.141, 142),
• Gasp Suçu (TCK m.148,149),
• Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti (TCK md. 188),
• Suç işlemek amacıyla örgüt kurma (TCK md.220 -iki, yedi ve sekizinci fıkralar hariç-),
• Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar (TCK md. 302, 303, 304, 307, 308),
• Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar (TCK md.309, 310, 311, 312, 313, 314, 315),
• 6136 s. Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanun’da silah kaçakçılığı (m.12) suçları,
• 4389 s. Bankalar Kanunu’nda zimmet (m.22/3-4) suçu,
• 4926 s. Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nda tanımlanan ve hapis cezasını gerektiren suçlar,
• 2863 s. Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nda (m.68, 74) suçları,
• 6831 s. Orman Kanunu’nda kasten orman yakma (m.110/4-5) suçları,
• 2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanununun 33. maddesinde sayılan suçlar,
• 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununun md. 7/3’te belirtilen suçlar.

Tutukluluk Süreleri

Asliye ceza mahkemesinin yargı yetkisinde olan suçlarda ise tutukluluk süresi en fazla bir yıldır ancak zorunlu hallerde altı ay daha uzayabilir. Ağır ceza mahkemesi yargılamasındaki suçlarda ve müebbet ya da on yıldan daha fazla hapis cezası gerektiren suçlarda tutukluluk süresi 2 yıldır. Ancak uzatma süresi ile birlikte tanınan süre üç yılı geçebilir bu durumda kişinin tutukluluk süresinin toplamı beş yılı bulabilir. Terörle mücadele kanunu kapsamında uygulanan tutukluluk kararında ise süre 7 yılı geçemez.

Tutuklama Kararı Verilemeyen Suçlar

Tüm bu suçlarda suçun işlendiğinde kişi on beş yaşından küçükse yarı oranda, on sekiz yaşını doldurmadıysa dörtte üç oranında uygulanmaktadır.  Tutuklama nedenleri, tutuklamaya itiraz (cmk m.100) sürelerinde uygulama için tutukluluk nedeninin olması aranır, tutukluluk nedeni olmaması halinde kişi derhal tahliye edilir. Uygulamada kişinin gıyabında alınan tutuklama kararına itiraz hakkı vardır ve bu hakkı ceza kanunu itiraz kanun yolunun genel ilkeleri doğrultusunda kullanır. Ceza muhakemeleri kanununa göre adli para cezası gerektiren suçlarda, 2 yıldan daha az ceza verilmesini gerektiren suçlarda tutuklama kararı verilemez.

Tutuklama Kararına İtiraz

Tutuklama kararına karşı itiraz yolu açıktır. Hâkim veya mahkeme kararlarına katılan şüpheli sanık ve ayrıca mahkemeye katılmayı talep eden veya reddedilenler itirazda bulunabilirler. Mağdur, şikâyetçi ve şüpheli Cumhuriyet savcısının kararına itiraz edebilir. Cmk m.101/2 tutuklama, tutuklamanın devamına veya tahliye isteminin reddine ilişkin kararları tutuklamaya ilişkin kararlardan saymıştır. Cumhuriyet savcısı da tutuklama isteminin reddine veya tahliye isteminin kabulüne ilişkin kararlara itiraz edebilir.

İlgililer kararı öğrendikten itibaren 7 gün içinde kararı veren mercie yani soruşturma aşamasında sulh ceza hakimine, kovuşturma aşamasında ise mahkemeye dilekçe vererek ya da tutanağa geçirilmek şartı ile zabıt katibine beyanda bulunarak itiraz edebilirler.