SUÇA TEŞEBBÜS NEDİR?
İcrasına başlanan ancak elde olmayan sebeplerle tamamlanamayan suçlara teşebbüs halinde kalmış suçlar denilmektedir. TCK m.35’te suça teşebbüs kavramı “Kişi, işlemeyi kastettiği bir suçu elverişli hareketlerle doğrudan doğruya icraya başlayıp da elinde olmayan nedenlerle tamamlayamaz ise teşebbüsten dolayı sorumlu tutulur.” şeklinde düzenlenmiştir.
Suça teşebbüs iki şekilde meydana gelmektedir;
- Fail, icra hareketlerine başlamış ancak elinde olmayan nedenlerle fiili yarıda kalmış ise suça teşebbüs gerçekleşmiş olur. Örneğin hırsızlık için araçların kapısını zorlayan sanığın polis ekiplerini görünce kaçması hırsızlık suçuna teşebbüsü oluşturur.
- Fail, icra hareketlerini tamamlamasına rağmen failin iradesi dışındaki bir engelden istenen neticenin meydana gelmemesi halinde suça teşebbüs meydana gelir. Örneğin sanığın bıçakla, mağduru 5-10 kere öldürücü darbelerle bıçaklamasına rağmen mağdurun ölmemesi halinde suç teşebbüs aşamasında kalır ve fail kasten öldürmeye teşebbüs suçundan yargılanır.
Suça Teşebbüsün Şartları
Bir suçun teşebbüs aşamasında kalması için gereken şartlar şunlardır:
- Failin suç işleme kastının olması gerekir. Kastın suç tipindeki hareketi, kullanılacak araçları, kanuni tarifte ayrıca öngörülmüşse neticeyi, fiil ile netice arasındaki nedensellik bağını, mağdurun suç tipine uygun özelliklerini, suçun konusunu ve failin suç tanımına uygun vasıflarını kapsaması gerekir.
- Failin suça teşebbüsten sorumlu tutulabilmesi için suçun icrasına başlamış olması gerekir. Örneğin fail silahını çıkarıp hasmına ateş etmiş fakat kurşun mağdurun kolunu sıyırmışsa icra hareketleri sergilendiğinden kasten öldürme suçuna teşebbüs nedeniyle cezalandırılır.
- Suçun işlenmesi için elverişli hareketler yapılmalıdır. Elverişlilik sadece kullanılan araç bakımından değil, suçun konusu da dahil olmak üzere bütün fiil yönünden bulunmalıdır.
- Fail, suçun icra hareketlerini sergiledikten sonra failin elinde olmayan engeller nedeniyle neticenin gerçekleşmemesi, yani suçun failin iradesi dışındaki sebeplerle tamamlanamaması gerekir.
Teşebbüste Cezanın Belirlenmesi
TCK madde 35/2’de “Suça teşebbüs halinde fail, meydana gelen zarar veya tehlikenin ağırlığına göre, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine onüç yıldan yirmi yıla kadar, müebbet hapis cezası yerine dokuz yıldan onbeş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Diğer hallerde verilecek cezanın dörtte birinden dörtte üçüne kadarı indirilir.” denmektedir.
Teşebbüste Özel Durumlar
- Teşebbüs suçu ve suça teşebbüs
Kanun koyucu bazı suçlarda icra hareketlerinin belli bir aşamaya varmasını, tamamlanmış suç gibi cezalandırma bakımından yeterli bulmaktadır. Bu tür suçlara “teşebbüs suçu” denilmektedir.
- İhmali suçlara teşebbüs
İhmali suçlara teşebbüsün olup olmadığı tartışmalıdır. Türk doktrininde gerçek ihmali suçlara teşebbüsün mümkün olmadığı buna karşılık görünüşte ihmali suçlarda ise teşebbüs bakımından sorun olmadığı kabul edilmektedir.
KASTEN ÖLDÜRMEYE TEŞEBBÜS SUÇU VE CEZASI
TCK 81. maddede düzenlenen kasten insan öldürme suçu, insan öldürülmesiyle oluşan ve suça teşebbüse elverişli bir suçtur.
Yargıtay, bir fiilin kasten öldürmeye teşebbüs olup olmadığının şu şartlar dikkate alınarak değerlendirilmesi gerektiğini belirlemiştir (YCGK-K.2008/184):
- Fail ile mağdur arasında olay öncesine dayalı, öldürmeyi gerektirir bir husumetin bulunup bulunmadığı,
- Olayda kullanılan vasıtanın öldürmeye elverişli olup olmadığı,
- Mağdurdaki darbe sayısı ve şiddeti,
- Darbelerin vurulduğu bölgenin hayati önem taşıyıp taşımadığı,
- Failin fiiline kendiliğinden mi, yoksa engel bir nedenden dolayı mı son verdiği,
- Olay sonrası mağdura yönelik davranışları, başka bir anlatımla olayın kendine özgü tüm özellikleri dikkate alınarak saptanmalıdır.
