TAKİBİ ŞİKAYETE BAĞLI SUÇLAR

Takibi şikayete bağlı suçlar, işlenen bir suç hakkında soruşturma veya kovuşturma yapılabilmesi için suç mağdurunun veya suçtan zarar gören kişinin şikayetçi olmasının arandığı suçlardır. Şikayet hakkı, bir suçun savcılık tarafından soruşturulması veya mahkeme tarafından kovuşturulması için zarar gören veya mağdura tanınan kişiye sıkı surette bağlı bir kamu hukuku hakkıdır. Şikayetçi, gerçek kişi olabileceği gibi şirket, vakıf, dernek vb. gibi bir tüzel kişi de olabilir. Tüzel kişiler şikayet hakkını yetkili organları vasıtasıyla kullanır. Şikayet hakkını bizzat hak sahibi kullanmalıdır, bu hak mirasçılara geçmez. Ancak, müşteki şikayet hakkını bizzat kullandıktan sonra vefat ederse, mirasçıları açılan ceza davasına müdahil (katılan) sıfatıyla katılabilirler.

Şikayet; suç mağdurunun veya suçtan zarar görenin bizzat, temsilcisi veya vekili aracılığıyla failin cezalandırılmasını içeren beyanıdır. Takibi şikayete bağlı suçlar, bir suç hakkında soruşturma veya kovuşturma yapılabilmesi için suçun mağdurunun ya da suçtan zarar gören kişinin bizzat veya temsilcisi veya vekili aracılığıyla şikayetçi olmasının gerektiği suçlardır. Takibi şikayete tabi suçlar, 5237 sayılı Türk Ceza Kanununda ve özel kanunlarda açıkça düzenlenmiştir.

Kural olarak ceza kanunlarında düzenlenen suçların soruşturması ve kovuşturulması şikayete bağlı değildir. İstisna durumlarda kanunlar açık şekilde soruşturmasının ve kovuşturmasının şikayete bağlı olduğunu belirtir.

Soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı suçlar (takibi şikayete bağlı suçlar); bir suç hakkında soruşturma veya kovuşturma yapılabilmesi için suçun mağdurunun veya suçtan zarar gören kişilerin şikayetçi olmasının arandığı suçlardır. Takibi şikayete bağlı suçlar, 5237 sayılı TCK’da ve özel kanunlarda açıkça gösterilmiştir.

Takibi şikayete bağlı olmayan suçlar, kanunlarda ayrıca belirtilmez. İlgili kanun maddesinde bir suçun takibinin şikayete bağlı olduğu açıkça yazılmamış ise, o suç savcılık ve mahkeme tarafından re’sen (kendiliğinden) soruşturma ve kovuşturma konusu yapılır. Zira bir suçun soruşturulması ve kovuşturulmasının şikayete bağlı olması istisna; re’sen takibi ise kuraldır.

Takibi Şikayete Bağlı Suçlar Nelerdir?

Bir suçun takibinin şikayete bağlı olduğu açıkça kanunda yazılı olmadıkça, o suç savcılık tarafından resen soruşturulur. Takibi şikayete bağlı suçlar 5237 sayılı TCK’da ve özel kanunlarda sınırlı sayıda ve açıkça gösterilmiştir.

Takibi şikayete bağlı suçlar şunlardır:

• Yurt dışında vatandaş tarafından işlenen suç (TCK 11. Madde)
• Yurt dışında yabancı tarafından işlenen suç (TCK 12. Madde)
• BTM ile giderilebilecek kasten yaralama suçu (TCK 86/2. Madde)
• Taksirle yaralama suçu (TCK 89. Madde)
• Cinsel saldırı suçu (TCK 102/1. Madde)
• Eşe karşı cinsel saldırı suçu (TCK 102/1. Madde)
• Reşit olmayanla cinsel ilişki suçu (TCK 104. Madde)
• Cinsel taciz suçu (TCK 105. Madde)
• Tehdit suçu (TCK 106. Madde)
• Konut dokunulmazlığının ihlali suçu (TCK 116/1. Madde)
• İş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçu (TCK 117. Madde)
• Kişilerin huzur ve sükununu bozma suçu ( TCK 123. Madde)
• Kamu görevlisine hakaret haricindeki tüm hakaret suçları (TCK 125. ve 130. Madde)
• Haberleşmenin gizliliğini ihlal suçu (TCK 132. Madde)
• Kişiler arasındaki konuşmaların dinlenmesi ve kayda alınması suçu (TCK 133. Madde)
• Özel hayatın gizliliğini ihlal suçu (TCK 134. Madde)
• Paydaş veya elbirliği ile malik olunan mal üzerinde veya bir hukuki ilişkiye dayanan alacağı tahsil amacıyla hırsızlık suçu (TCK 144. Madde)
• Kullanma hırsızlığı suçu (TCK 146. Madde)
• Mala zarar verme suçu (TCK 151. Madde)
• Güveni kötüye kullanma suçu (TCK 155. Madde)
• Bedelsiz senedi kullanma suçu (TCK 156. Madde)
• Bir hukuki ilişkiye dayanan alacağı tahsil amacıyla dolandırıcılık suçu (TCK 159. Madde)
• Kaybolmuş veya hata sonucu ele geçmiş eşya üzerinde tasarruf suçu (TCK 160. Madde)
• Akrabalar arasında işlenen mala karşı suçlar (TCK 167. Madde)
• Açığa imzanın kötüye kullanılması suçu (TCK 209. Madde)
• Aile hukukundan kaynaklanan yükümlülüğün ihlali suçu (TCK 233. Madde)
• Ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı niteliğindeki bilgi veya belgelerin açıklanması suçu (TCK 239. Madde)
• Yabancı devlet başkanına karşı işlenen suçlar (TCK 340. Madde)
• Yabancı devlet bayrağına karşı hakaret suçu (TCK 341. Madde)
• Yabancı devlet temsilcilerine karşı işlenen suç (TCK 342. Madde)
• 1447 sayılı Ticari İşletme Rehni Kanunu, madde 12’de düzenlenen suç.
• 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu, madde 80/2’deki suç.
• 3167 sayılı Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkında Kanun’un 16. maddesindeki suç.
• 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun 71 ve 72. maddelerindeki suçlar.
• 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 64/2, 1469 ve 1470 maddeleri
• 551 sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında KHK m. 73/A
• 554 sayılı Endüstriyel Tasarımların Korunması Hakkında KHK m. 48/A
• 555 sayılı Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkında KHK’ m. 24/A
• 556 sayılı Markaların Korunması Hakkında KHK m. 61/A

Soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı tüm suçlar aynı zamanda uzlaştırma kapsamındadır; ancak soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı olsa bile, cinsel dokunulmazlığa karşı suçlarda, uzlaştırma yoluna gidilemez. İlaveten, uzlaştırma kapsamına giren bir suçun, bu kapsama girmeyen bir başka suçla birlikte aynı mağdura karşı işlenmiş olması hâlinde de uzlaşma hükümleri uygulanmaz.

Takibi Şikayete Bağlı Suçlarda Şikayet Süresi

Takibi şikayete bağlı suçlarda şikayet süresi, mağdurun ‘fiil’ ve ‘faili’ öğrenmesinden itibaren 6 aydır. Suçtan zarar gören veya mağdur, suç teşkil eden fiil veya failden hangisini daha geç öğrenmişse, 6 aylık şikayet süresi de o tarihten itibaren başlayacaktır. Ancak her ne kadar şikayet süresi kanun maddesinin birinci fıkrasında 6 ay olarak belirtilmişse de aynı maddenin ikinci fıkrasında ”zamanaşımı süresini geçmemek koşuluyla” ibaresi göz önünde bulundurulduğunda, bu hakkın kullanılabileceği altı aylık sürenin de dava zamanaşımı içerisinde bulunması gerekmektedir. Bu süre kesin olup, sürenin geçmesinden sonra şikayet hakkı kullanılamaz.

Şikayet süresi, hukuki niteliği itibariyle hak düşürücü süre olarak kabul edilir. Hak düşürücü süre, bir hakkın kullanılması için yapılması gereken işlemin süresi içinde yapılmaması sonucunda hakkın düşmesine neden olan süredir. Zamanaşımını düzenleyen TCK’nın 66. maddesinin 1. fıkrasının (e) bendine göre; beş yıldan fazla olmamak üzere hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlarda zamanaşımı sekiz yıl olarak öngörülmüştür. Şikayete tabi suçların cezasının üst sınırı genellikle iki yılın altında olduğundan bu suçların büyük bir çoğunluğunda da zamanaşımı sekiz yıldır. Ancak bazı haller de farklı zamanaşımına tabi suçlarda vardır.