Kamulaştırmasız El Atma Davası
Kamulaştırmasız el atma, idarenin, özel mülkiyete konu bir taşınmaza, kamulaştırma usullerine aykırı bir şekilde “fiilen” ve “bedelsiz” bir şekilde veya fiilen olmasa bile hukuki bir işlemle mülkiyet hakkını sınırlayarak el koymasıdır.
Kamu idaresi, normal bir kamulaştırma işleminde belli hukuki prosedürleri uygulayıp mülkiyet hakkı sahibine kamulaştırılan yerin bedelini ödeyerek kamulaştırma yapmaktadır. Kamulaştırmasız el atmada ise, idare mülkiyet hakkı sahibine hiçbir bedel ödemeden mülkiyet hakkını eylem veya işlemleriyle sınırlamaktadır.
Fiili El Atma Nedir?
Bir kamu kurumunun herhangi bir kamulaştırma yapmaksızın, bir taşınmazı fiilen kısmen veya tamamen kamu yararına ilişkin bir ihtiyaca özgülemesi, bir yapı inşa etmesi veya sahip olduğu kamu gücünü kullanarak hak sahibi kişinin mülkiyet hakkını engelleyici her fiili davranış da fiili el atma manasına gelir.
Bir kamu kurumunun taşınmazı kamulaştırarak imar planında park olarak düzenlemesi hukuki el atmayken iş makinaları getirerek söz konusu parkın inşasına başlaması fiili el atmadır. Bununla birlikte herhangi bir inşaa faaliyeti olması şart değildir.
Hukuki El Atma Nedir?
Hukuki el atma bir taşınmazın imar planında değişiklik yapılarak taşınmazın sahibinin kullanımının ve tasarruf yetkisinin hukuken engellenmesi ancak buna rağmen gerekli kamulaştırma yapılmayıp taşınmazın sahibinin mağdur edilmesidir.
Hukuki el atmadan söz edilebilmesi için taşınmaz üzerindeki değişikliğin yapıldığı imar planının kesinleşmesinden itibaren 5 yıl geçmesi gereklidir.
5 yıl boyunca kamu kurumları tarafından İmar Kanunu ve Kamulaştırma Kanunu’ndaki yönergeler doğrultusunda kamulaştırma yapılmamış ve hak sahibi taşınmaz sahibine kamulaştırma bedelleri ödenmemişse taşınmaz sahibi kamulaştırmasız el atma davası açarak haklarını kamu kurumlarından tahsil edebilecektir.
Kamulaştırmasız El Atma Şartları
Yaşanan somut bir olayda kamulaştırmasız el atmadan bahsedebilmek için bazı şartlar aranmaktadır:
- Bahse konu taşınmaz özel mülkiyete tabi olmalıdır. Çünkü idare veya kamu tüzel kişilerinin sahip olduğu taşınmazlar kamulaştırmaya konu olmamaktadır.
- El atma eyleminde bulunan, yetkili bir gerçek kişi ya da kamu tüzel kişi olmalıdır. Eğer eylemde bulunan kamulaştırma yetkisi bulunmuyor ise kamulaştırmasız el atmadan bahsetmek de mümkün olmayacaktır.
- Kamu yararına karşı kamu hizmetinin gerçekleştirilmesi maksatı bulunması gerekir.
- Eylem fiili ya da mülkiyet hakkında kısıtlama getirme suretiyle (hukuki) olarak gerçekleştirilmiş olmalıdır.
- Yapılan el atma ile birlikte mülkiyet hakkı kapsamında kullanma, yararlanma ve tasarrufta bulunma imkanlarının sürekli olarak ortadan kalkmış olması gerekir.
Tüm bu şartların varlığı halinde kamulaştırmasız el atmaya dayalı hukuki süreç başlatmak mümkündür.
Kamulaştırmasız El Atma Halinde Kimler Dava Açabilir?
Kamulaştırmasız el atma davasında davacı, gayrimenkulüne haksız olarak el atılan tapu sahibidir. Eğer tapu sahibi malik vefat etmiş ise mirasçılar da bu davayı açabilir.
Kamulaştırmasız El Atma Davalarında Görevli ve Yetkili Mahkeme
Fiili el atmada görevli ve yetkili mahkeme gayrimenkulün bulunduğu yer asliye hukuk mahkemeleridir. Hukuki el atmada görevli ve yetkili mahkeme idare mahkemeleridir.
